Aarswormen, oorzaak van die vervelende kriebelpoep

19 september 2024

Aarswormen, oorzaak van kriebelpoep bij kinderen

Als je kind nog maar eens jeuk heeft aan zijn billen of klaagt over een ‘kriebelpoep’, dan weet je wellicht hoe laat het is. Aarswormpjes zijn vervelende parasieten die zich vooral bij kinderen razendsnel verspreiden. In dit artikel kom je te weten waarom deze aarswormpjes zo besmettelijk zijn, waar ze vandaan komen, hoe ze eruitzien, wat de symptomen zijn en wat je ertegen kunt doen om er snel vanaf te geraken.

Wat zijn aarswormen?

Aarswormen of aarsmaden (enterobius vermicularis) zijn kleine draadvormige, ronde, witte wormpjes, vandaar dat ze ook wel draadwormen genoemd worden. Deze parasitaire wormen leven voornamelijk in de dikke darm van de mens, waar ze een infectie (enterobiasis, oxyurisasis) veroorzaken die gepaard gaat met veel jeuk en ongemak in het anale gebied. Aarswormen zijn wereldwijd een van de meest voorkomende worminfecties bij mensen, vooral bij kinderen omwille van hun specifieke gedrags- en hygiënegewoonten.

Uiterlijk en levenscyclus van de aarswormen

De vrouwelijke wormpjes worden ongeveer 8 tot 13 millimeter lang, terwijl de mannetjes meestal kleiner zijn, tussen de 2 en 5 millimeter. Ze leven en vermenigvuldigen zich voornamelijk in de dikke darm en de blindedarm van mensen.
Hun levenscyclus begint wanneer de microscopisch kleine aarswormeieren via besmette handen, voedsel of oppervlakken in de mond terechtkomen. Eenmaal in de dunne darm, migreren de larven naar de dikke darm, waar ze volwassen worden en zich voortplanten. Tussen de besmetting en de volgroeide wormpjes zitten ongeveer 1 tot 2 maanden. De volwassen vrouwtjes kruipen dan 's nachts naar buiten om eieren te leggen in de huidplooien rondom de anus. In de nachtelijke uren is het lichaam immers ontspannen wat het voor de wormen gemakkelijker maakt om hun eitjes buiten het lichaam te leggen. Een enkele vrouwelijke aarsworm kan duizenden eieren leggen. Dit proces veroorzaakt vaak intense jeuk, vooral omdat de eieren een irriterende stof afscheiden.
Deze cyclus herhaalt zich, en de infectie kan zonder behandeling maanden tot jaren aanhouden.

Hoe vaak komen aarswormen voor?

De aarsworm komt enkel voor bij de mens, en wordt van mens op mens overgedragen. Deze parasiet komt wereldwijd voor en is de meest voorkomende worminfectie in de geïndustrialiseerde landen. De infectie treft vooral, maar niet uitsluitend, kinderen tussen 3 en 10 jaar.

Waarom hebben vooral kinderen last van een kriebelpoep?

Een ‘kriebelpoep’ is een informele term die vaak door kinderen zelf gebruikt wordt om de jeuk en het ongemak te beschrijven die ze ervaren rond de anus. Deze jeuk wordt voornamelijk veroorzaakt door de eieren van de aarswormen die in de huidplooien gelegd worden. Kinderen hebben het vaakst last van een kriebelpoep om volgende redenen:

Hoge besmettingskans
Door de immense jeuk gaan kinderen zich voortdurend krabben waardoor de kleverige eitjes onder de vingernagels meereizen naar de zandbak, de winkelkar, de knop van de lift of waar dan ook, om opgepikt te worden door de volgende gastheer. En omdat kinderen vaak de neiging hebben om de handen in de mond te steken en hun omgeving te verkennen, worden ze na aanraking van de besmette plaatsen opnieuw besmet.

Gebrek aan hygiëne
Kinderen hebben minder strikte hygiënische gewoonten, zoals regelmatig handen wassen. Bovendien zijn ze zich vaak niet bewust van de noodzaak om handen te wassen na een toiletbezoek of voordat ze gaan eten. Dit kan de verspreiding van de eieren vergemakkelijken, zowel bij zichzelf als bij anderen.

Gebrek aan zelfcontrole
Zelfs als ze zich ongemakkelijk voelen, kunnen kinderen moeite hebben om te weerstaan aan het krabben, wat de jeuk kan verergeren en kan leiden tot herinfectie doordat eieren onder de nagels blijven hangen en vervolgens weer in de mond terechtkomen.

Wat zijn de symptomen van enterobiasis?

Jeuk
Hoewel aarsworminfecties bij volwassenen vaak asymptomatisch kunnen zijn, zijn ze bij kinderen meestal duidelijk door de kenmerkende, bijna onverdraagbare jeuk die vooral 's avonds en 's nachts optreedt rond de anus wanner de vrouwelijke wormen eieren leggen. De jeuk kan intens zijn en leiden tot krabben, wat het risico op huidinfecties vergroot.

Rusteloze slaap
Als gevolg van de jeuk kunnen de geïnfecteerde kinderen moeilijk slapen. Deze vorm van slapeloosheid kan leiden tot vermoeidheid overdag.

Prikkelbaarheid en humeurigheid
Vooral bij jonge kinderen kan de constante jeuk leiden tot onrustig gedrag, prikkelbaarheid, humeurigheid en een kort lontje.

Buikpijn en misselijkheid
Hoewel minder vaak voorkomend, kunnen sommige kinderen klagen over buikpijn, misselijkheid of een opgeblazen gevoel .

Eetlustverlies en gewichtsverlies
In zeldzame gevallen, en meestal bij ernstige infecties, kunnen kinderen gewicht verliezen door een verminderde eetlust of door een verminderde opname van voedingstoffen (malabsorptie).

Witte wormpjes in de ontlasting of op ondergoed
Meestal zijn de volwassen wormen zichtbaar in de ontlasting of rond de anus, vooral na het legen van de darmen.

Vaginale irritatie bij meisjes
Soms kunnen de wormen migreren naar de vaginale opening, wat irritatie en afscheiding kan veroorzaken.

Hersenmist
Bij zeer ernstige en langdurige worminfecties leert de ervaring dat kinderen soms dromerig en/of hangerig kunnen worden en dat volwassenen zelfs last kunnen krijgen van verwarring en concentratieproblemen.

Bij sommige mensen, vooral bij kinderen, kunnen de symptomen mild of zelfs afwezig zijn, waardoor de infectie vaak onopgemerkt blijft. Bij twijfel of symptomen, is het belangrijk om medisch advies in te winnen voor een juiste diagnose en behandeling.

Hoe kunnen aarswormen gediagnosticeerd worden?

Afhankelijk van de zichtbaarheid met het blote oog van de wormpjes bestaan verschillende manieren om een aarsworminfectie te diagnosticeren:

Visuele inspectie
Meestal kan een aarsworminfectie eenvoudig vastgesteld worden door de aanwezigheid van wormpjes te detecteren rond de anus of in de ontlasting, vooral 's nachts of vroeg in de ochtend. Een andere mogelijkheid is om de ontlasting in het toilet op te vangen in een kommetje. Meestal zie je de dunne witte wormpjes gewoon met het blote oog krioelen.

Plakbandtest
De meest gebruikelijke methode voor het diagnosticeren van aarswormen is de zogenaamde plakbandtest. Hierbij druk je een reepje doorzichtige plakband 's ochtends vroeg, voordat je naar het toilet gaat of je wast, meerdere keren op de huid rond de anus. Met een beetje geluk zie je witte puntjes op de plakband kleven. Dit zijn vermoedelijk de eitjes.
Mochten de eitjes onvoldoende zichtbaar zijn met het blote oog, kun je de plakband op een glaasje plakken en onder een microscoop laten onderzoeken op de aanwezigheid van aarswormeieren. Dit proces kan enkele dagen na elkaar herhaald worden om de kans op detectie te vergroten, aangezien de eieren mogelijk niet elke dag aanwezig zijn.

Microscopisch onderzoek van de ontlasting
Hoewel minder gebruikelijk voor de diagnose van aarswormen, kan soms een ontlastingsmonster worden onderzocht op de aanwezigheid van wormen of eieren. Voor de detectie van eitjes is deze methode echter minder betrouwbaar, omdat de eieren meestal niet in de ontlasting aanwezig zijn.

Symptomen en klinische evaluatie
Artsen kunnen ook een diagnose stellen op basis van de symptomen en de medische geschiedenis van de patiënt. De kenmerkende symptomen van jeuk rond de anus, vooral 's nachts, kunnen wijzen op een aarsworminfectie, vooral als er ook andere familieleden of klasgenoten zijn die vergelijkbare klachten hebben.

Deze diagnostische methoden kunnen meestal eenvoudig uitgevoerd worden door een huisarts of andere zorgverlener. Bij bevestiging van de infectie zal hij je adviseren om alle gezinsleden te behandelen om verdere verspreiding en herinfectie te voorkomen.

Hoe kun je aarswormen behandelen?

De behandeling van een aarsworminfectie is relatief eenvoudig en omvat meestal het gebruik van antiparasitaire medicijnen zoals mebendazol of albendazol, in combinatie met hygiënische maatregelen om herinfectie te voorkomen. Je neemt hier doorgaans een enkele dosis van 100 mg van, met een tweede dosis na twee weken om eventuele resterende eieren en nieuwe wormen te doden. Het beste worden alle gezinsleden tegelijk behandeld om herinfectie te voorkomen.
Deze medicijnen zijn geen antibiotica en hebben eerder een positieve invloed op de darmflora. Verder zijn er doorgaans weinig of geen nevenwerkingen te verwachten. Ze zijn zelfs veilig te gebruiken tijdens de borstvoedingsperiode.

Hoe kun je een (her)infectie met aarswormen voorkomen?

Naast medicatie zijn hygiënische maatregelen essentieel om (her)infectie en verspreiding te voorkomen:

Regelmatig de handen wassen
Zorg ervoor dat kinderen en volwassenen regelmatig hun handen wassen, vooral na toiletgebruik, voor het eten en na het opstaan.

Nagels kortknippen
De nagels schoonhouden en regelmatig kortknippen helpt voorkomen dat eieren onder de nagels blijven hangen, wat kan leiden tot herinfectie.

Frequent wassen van beddengoed en kleding
Bedlinnen, ondergoed, pyjama's en handdoeken moeten regelmatig gewassen worden in heet water om eieren te doden. Dit geldt vooral op de eerste dag van de medicatie.

Dagelijkse douche
Het nemen van een douche elke ochtend helpt om eventueel aanwezige eieren op de huid te verwijderen.

Nagelbijten en duimzuigen vermijden
Kinderen moeten aangemoedigd worden om gewoonten zoals nagelbijten en duimzuigen te vermijden om de kans op herinfectie te verminderen.

Conclusie

Aarswormen zijn een veelvoorkomende parasitaire infectie die jeuk en ongemak veroorzaakt bij kinderen, aangeduid als ‘kriebelpoep’. Hoewel de symptomen vaak mild zijn, moet deze infectie behandeld worden om verspreiding te voorkomen. Goede hygiënepraktijken zijn essentieel om infecties te voorkomen en te beheersen.