Astma – Chronische ontsteking bronchiën met aanvallen
Wereldastmadag: astma in de kijker
Elk jaar op de eerste dinsdag van mei wordt Wereldastmadag gevierd, een dag gewijd aan het vergroten van het bewustzijn over astma, het verbeteren van de zorg voor mensen met astma en het aanmoedigen van de preventie ervan. Astma is een veelvoorkomende chronische aandoening van de luchtwegen die miljoenen mensen over de hele wereld treft, van jong tot oud. Hoewel er geen remedie is voor astma, kunnen educatie, management en adequate behandeling helpen om de symptomen onder controle te houden en de levenskwaliteit te verbeteren.
Wat is astma?
Onze luchtwegen kunnen onderverdeeld worden in de bovenste luchtwegen bestaande uit neus, keel en strottenhoofd en de onderste luchtwegen bestaande uit luchtpijp, luchtpijptakken (bronchiën), longweefsel en longblaasjes (alveolen). Astma is een aandoening waarbij de onderste luchtwegen overgevoelig worden voor bepaalde prikkels, wat leidt tot chronische ontsteking, vernauwing van de luchtwegen en ademhalingsproblemen.
Bij astma zijn de bronchiën voortdurend ontstoken maar de klachten manifesteren zich en/of verergeren meestal tijdens aanvallen. Dan gaan de spiertjes van de bronchiën zich samentrekken, de slijmvliezen meer slijm produceren en opzwellen waardoor de luchtdoorstroming belemmerd wordt. Dergelijke aanvallen die kunnen variëren in frequentie en ernst, kenmerken zich door kortademigheid, piepende ademhaling, hoesten en een gevoel van beklemming op de borst.
We onderscheiden 2 vormen van astma
- Niet-allergische astma (intrinsieke astma)
De aanvallen worden getriggerd door prikkels zoals inspanning (inspanningsastma), emotionele gebeurtenissen, stress, meteorologische omstandigheden zoals koude lucht, mist, wind en vochtigheid, en chemische prikkels zoals luchtvervuiling, ozon, sigarettenrook, parfum, schoonmaakmiddelen, verf, vernis…. Deze vorm van astma is meestal niet erfelijk. - Allergische astma (atopische astma)
Je bronchiën reageren gevoelig op allergenen zoals huisstofmijt, huidschilfers of haren van dieren of pollen (hooikoorts). Deze vorm van astma is meestal erfelijk Astma komt bij zowel kinderen als volwassenen voor. Soms manifesteren de klachten zich pas op latere leeftijd.
Is astma hetzelfde als COPD?
Samen met COPD is astma de meest voorkomende longaandoening in België en Nederland. Beide aandoeningen worden vaak in een adem genoemd, maar het zijn wel degelijk twee verschillende aandoeningen.
- COPD
Chronisch Obstructieve longziekte, ook wel chronische bronchitis of rokerslong genoemd, is meestal het gevolg van langdurig roken en ontstaat geleidelijk. De klachten bij COPD nemen toe naarmate de ziekte vordert. - Astma
Deze aandoening begint vaak in de kindertijd (maar niet altijd) en wordt gekenmerkt met wisselende aanvallen van kortademigheid. De klachten bij astma kunnen na verloop van tijd afnemen.
Hoe vaak komt astma voor?
Zowat 6 tot 9% van de bevolking lijdt aan astma. Astma begint meestal in de kindertijd en is een van de meest voorkomende aandoeningen bij kinderen. 80% van de kinderen met astma krijgt de diagnose al voordat ze 20 jaar zijn. Tijdens de puberteit kunnen de klachten toenemen of volledig verdwijnen. Opvallend is dat steeds meer mensen ouder dan 40 jaar ook astma ontwikkelen.
Wat zijn de symptomen van astma?
- Aanvallen
Typisch voor astma is dat de klachten optreden in aanvallen die kunnen variëren in duurtijd, frequentie en ernst, maar ook van persoon tot persoon. Vooral aanvallen van lange duur gaan gepaard met algemene vermoeidheid, een verminderde conditie en een benauwd gevoel op de borst. - Kortademigheid
Dit is de meest karakteristieke klacht bij astma. Kortademigheid treedt op ’s morgens vroeg, na het sporten, bij koud, vochtig en/of winderig weer, bij het inademen van een irriterende stof of stoffen waar je allergisch voor bent. Kortademigheid kan leiden tot angst en zweetaanvallen. - Piepende ademhaling
Dit kun je duidelijk horen. Vaak treedt een piepende ademhaling (wheezing) samen met kortademigheid op. - Hoesten
Terwijl de ene last heeft van een droge prikkelhoest, heeft de andere vooral een slijmhoest. De hoestbuien kunnen zich concentreren overdag en ’s nachts stilvallen. Andere patiënten kunnen vooral last hebben van nachtelijke hoestbuien.
Hoe wordt astma gediagnosticeerd?
- Bevraging en lichamelijk onderzoek
Tijdens een consultatie zal de arts je vragen welke klachten je hebt, wanneer deze klachten opkomen, of ze eventueel door bepaalde factoren uitgelokt worden, hoe vaak je er last van hebt en of bepaalde familieleden gelijkaardige klachten hebben. Vervolgens beluistert de arts je longen met een stethoscoop. - Longfunctietest
Als de arts vermoedt dat je aan astma lijdt, zal hij een longfunctietest uitvoeren of laten uitvoeren. Hiervoor moet je verschillende soorten blaasoefeningen uitvoeren in een toestelletje (spirometer). Door de resultaten te vergelijken met deze die van een gezond persoon verwacht worden, kan de arts zien hoe goed je longen werken. Bij afwijkende resultaten zul je enkele keren moeten puffen om je luchtwegen te verwijden alvorens opnieuw in het toestelletje te blazen. Zijn de resultaten stukken beter of normaal, dan heb je wellicht astma. Zijn de resultaten slechts gedeeltelijk beter, dan heb je vermoedelijk COPD. Zonder longfunctietest is de diagnose van astma moeilijk te stellen en is de kans groot dat je een onjuiste diagnose krijgt. - Andere onderzoeken
Om nog meer zekerheid te krijgen en meer details over je astma, kan de arts bijkomende onderzoeken voorstellen, zoals een bloedonderzoek en/of huidpriktesten om na te gaan of je allergisch bent aan bepaalde stoffen, een inspanningstest op de fiets bij een cardioloog en/of een longfoto.
Natuurlijke behandelingsvormen voor astma
Hoewel medicatie vaak nodig is om astma onder controle te houden, zijn er ook verschillende natuurlijke benaderingen die kunnen helpen bij het behandelen van astma of het verminderen van de frequentie en ernst van symptomen:
- Ademhalingsoefeningen
Het aanleren van specifieke ademhalingstechnieken, zoals buikademhaling of ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie, kan helpen om de ademhalingsspieren te versterken, stress te verminderen en astmasymptomen te beheersen. · - Kruiden en supplementen
Sommige kruiden en supplementen zoals kurkuma, gember, Boswellia, vitamine D en omega-3 vetzuren kunnen gebruikt worden vanwege hun ontstekingsremmende en luchtwegverwijdende eigenschappen. Raadpleeg je arts voordat je kruiden of supplementen gebruikt, vooral als je al medicatie gebruikt. - Acupunctuur
Deze traditionele Chinese geneeskundepraktijk waarbij dunne naalden op specifieke punten van het lichaam geplaatst worden, kan soms gebruikt worden als aanvullende behandeling van astma. - Luchtzuivering
Het gebruik van luchtreinigers in huis kan helpen bij het verwijderen van allergenen en irriterende stoffen uit de lucht, zoals stof, pollen, schimmelsporen en huisstofmijt, die astmasymptomen kunnen verergeren. - Dieet en voeding
Het volgen van een gezond dieet dat rijk is aan verse groenten, fruit, volle granen, omega-3-vetzurenrijke vis en eiwitten kan helpen om ontstekingen in het lichaam te verminderen en de algehele gezondheid te verbeteren. Het vermijden van voedingsmiddelen die bekend staan als mogelijke triggers voor astma, zoals zuivelproducten, gluten, bewerkte voedingsmiddelen en toegevoegde suikers, kan ook gunstig zijn voor sommige mensen.
Medicamenteuze behandeling bij ernstige astma
Astma is een chronische ontstekingsaandoening en moeilijk of niet te genezen. Om de klachten onder controle te houden, bestaat de klassieke behandeling uit inhalatoren, ook puffers genoemd in de volksmond.
De medicatie is meestal tweeledig:
- Aanvalsbehandeling
Deze bestaat meestal uit een kortwerkende luchtwegverwijder zoals Salbutamol of Ventolin® waarmee de patiënt een astma-aanval snel onder controle moet krijgen. - Onderhoudsbehandeling
Deze bestaat hoofdzakelijk uit inhalatiecorticosteroïden zoals Budesonide, Pulmicort® of Flixotide® die de ontsteking van het slijmvlies moeten verminderen en daardoor het aantal aanvallen op lange termijn reduceren. - Langwerkende luchtwegverwijders
Als de inhalatiecorticosteroïden onvoldoende effect hebben kunnen ze vervangen worden door een 2-in-1-inhalator met zowel een corticosteroïd en een langwerkende luchtwegverwijder zoals Inuvair®, Seretide® of Symbicort®.
Wat zijn de nevenwerkingen van corticosteroïde inhalatoren?
Hoewel corticosteroïde inhalatoren over het algemeen veilig zijn en effectief kunnen zijn, kunnen ze ook bijwerkingen veroorzaken, vooral bij langdurig gebruik of bij hoge doses, zoals:
- Orale candidiasis (spruw), een schimmelinfectie in de mond als gevolg van de verminderde natuurlijke afweer door het gebruik van corticosteroïde inhalatoren
- Heesheid en keelirritatie door het directe contact van het medicijn met de keel en de stembanden tijdens inhalatie.
- Aanvankelijke verergering van de hoest bij de opstart van de medicatie, veroorzaakt door de irritatie van de luchtwegen, verdwijnt meestal na verloop van tijd.
- Veranderingen in stemkwaliteit zoals heesheid of schorheid bij hogere doses en langdurig gebruik
- Bijnieronderdrukking doordat de corticosteroïden de natuurlijke productie van het bijnierhormoon cortisol kunnen onderdrukken, wat kan leiden tot problemen bij het reageren op stress of ziekte.
- Verlies van botdichtheid (osteoporose) door langdurig gebruik van corticosteroïde inhalatoren, vooral bij mensen die al een verhoogd risico lopen op botontkalking.
Wat kun je zelf doen bij astma?
Probeer de uitlokkende factoren zoals stof, pollen, irriterende stoffen en te grote temperatuurschommelingen te vermijden
- Probeer te stoppen met roken
- Zorg voor voldoende beweging
- Vermijd overgewicht
- Gebruik je medicatie strikt zoals voorgeschreven
- Spoel na het puffen goed je mond om een schimmelinfectie te voorkomen
- Let op met niet-steroïdale onstekingsremmers zoals aspirine en Ibuprofen. Langdurig gebruik kunnen de darmen, nieren en/of lever beschadigen
- Let op met medicatie tegen hartkloppingen en een verhoogde bloeddruk. Heel wat van deze medicatie kan astma en hoest verergeren.
Leven met astma: empowerment en ondersteuning
Astma kan een uitdagende aandoening zijn om mee te leven, maar met de juiste aanpak en ondersteuning kunnen mensen met astma een actief en bevredigend leven leiden. Het is belangrijk voor mensen met astma om zichzelf te informeren over hun aandoening, hun behandelingen te begrijpen en een open communicatie te onderhouden met hun zorgverleners. Ondersteuningssystemen, zoals astma-educatieprogramma's, patiëntenverenigingen en online gemeenschappen, kunnen een waardevolle bron zijn van informatie, steun en empowerment voor mensen met astma en hun families. Door ervaringen te delen, tips uit te wisselen en elkaar te ondersteunen, kunnen mensen met astma zich gesteund voelen en beter in staat zijn hun aandoening te beheren.
Conclusie
Op World Asthma Day herdenken we niet alleen degenen die leven met astma, maar benadrukken we ook het belang van bewustwording, educatie en ondersteuning voor het effectief beheren van deze chronische aandoening. Door samen te werken, kennis te delen en gezonde levensstijlkeuzes te bevorderen, kunnen we streven naar een wereld waarin astma beter begrepen, beheerd en ondersteund wordt, zodat mensen met astma een leven kunnen leiden zonder belemmeringen door hun ademhalingsaandoening.
