Droge ogen syndroom – Oorzaken en behandelingen
Wat verstaan we onder droge ogen?
Droge ogen of het droge ogen syndroom is een veelvoorkomende aandoening als gevolg van een verminderde traanproductie of van een overmatige verdamping van de traanfilm. Dit kan leiden tot een scala aan symptomen, waaronder een brandend en zanderig gevoel in de ogen met irritatie, roodheid, pijn en een wazig zicht als gevolg. In het vakjargon van de oogarts spreken we van keratoconjunctivitis sicca.
Wat is dat vocht in onze ogen eigenlijk?
Op het voorste deel van het oog (hoornvlies en slijmvlies) rust een traanlaagje met traanvocht om het oog te bevochtigen en het hoornvlies te beschermen tegen uitdroging, vuil, stof en infecties. Het traanvocht wordt voortdurend aangemaakt door het slijmvlies van het oog (conjunctiva, het witte deel van het oog) en de traanklier. Bij elke knipperslag van het ooglid wordt het traanvocht in een dun laagje (traanfilm) gelijkmatig over het oog verdeeld. De traanfilm dient ook voor een optimale lichtbreking en beeldvorming zodat we scherp kunnen zien. Als er te weinig tranen zijn of als de tranen van slechte kwaliteit zijn, worden de ogen droog.
Samenstelling van de traanfilm
Deze traanfilm bestaat uit drie bestanddelen:
De meest voorkomende klachten zijn een droog, zanderig of brandend gevoel in de ogen, afgewisseld met tranende ogen. Vaak zien de ogen er geïrriteerd en bloeddoorlopen uit. De klachten zijn ’s morgens meer uitgesproken omdat de traanproductie ’s nachts nog meer vermindert. Bij winderig weer verergeren de klachten omdat het traanvocht meer verdampt, terwijl in een rokerige en stoffige omgeving het tekort aan traanvocht de ogen minder beschermt. Sommige mensen hebben alleen last in ruimtes met airconditioning omdat de luchtstroom verdamping van het oogvocht in de hand werkt.
De symptomen van het droge ogen syndroom
Naast de duidelijk herkenbare hierboven beschreven klachten, worden nog heel wat minder herkenbare klachten in verband gebracht met het droge ogen syndroom zoals :
Wat zijn de oorzaken van droge ogen?
Droge ogen ontstaan als er onvoldoende traanvocht wordt aangemaakt en/of als de kwaliteit van het traanvocht onvoldoende is. Als een van die bestanddelen van de traanfilm onvoldoende aanwezig is of van minder goede kwaliteit, leidt dit tot drogere ogen. De meest voorkomende oorzaken van droge ogen zijn:
Droge ogen of het droge ogen syndroom is een veelvoorkomende aandoening als gevolg van een verminderde traanproductie of van een overmatige verdamping van de traanfilm. Dit kan leiden tot een scala aan symptomen, waaronder een brandend en zanderig gevoel in de ogen met irritatie, roodheid, pijn en een wazig zicht als gevolg. In het vakjargon van de oogarts spreken we van keratoconjunctivitis sicca.
Wat is dat vocht in onze ogen eigenlijk?
Op het voorste deel van het oog (hoornvlies en slijmvlies) rust een traanlaagje met traanvocht om het oog te bevochtigen en het hoornvlies te beschermen tegen uitdroging, vuil, stof en infecties. Het traanvocht wordt voortdurend aangemaakt door het slijmvlies van het oog (conjunctiva, het witte deel van het oog) en de traanklier. Bij elke knipperslag van het ooglid wordt het traanvocht in een dun laagje (traanfilm) gelijkmatig over het oog verdeeld. De traanfilm dient ook voor een optimale lichtbreking en beeldvorming zodat we scherp kunnen zien. Als er te weinig tranen zijn of als de tranen van slechte kwaliteit zijn, worden de ogen droog.
Samenstelling van de traanfilm
Deze traanfilm bestaat uit drie bestanddelen:
- De buitenste laag (0.5%) is een olieachtige (lipide/vet) laag die een snelle verdamping van het traanvocht voorkomt.
- De middelste laag (95%) is een waterige laag die het oog schoonspoelt van vuil, stof en bacteriën.
- De binnenste laag (4.5%) is een slijmachtige (mucine) laag die ervoor zorgt dat de waterige laag zich gelijkmatig over het oog verdeelt en zich er goed aan vasthecht.
De meest voorkomende klachten zijn een droog, zanderig of brandend gevoel in de ogen, afgewisseld met tranende ogen. Vaak zien de ogen er geïrriteerd en bloeddoorlopen uit. De klachten zijn ’s morgens meer uitgesproken omdat de traanproductie ’s nachts nog meer vermindert. Bij winderig weer verergeren de klachten omdat het traanvocht meer verdampt, terwijl in een rokerige en stoffige omgeving het tekort aan traanvocht de ogen minder beschermt. Sommige mensen hebben alleen last in ruimtes met airconditioning omdat de luchtstroom verdamping van het oogvocht in de hand werkt.
De symptomen van het droge ogen syndroom
Naast de duidelijk herkenbare hierboven beschreven klachten, worden nog heel wat minder herkenbare klachten in verband gebracht met het droge ogen syndroom zoals :
- Irritatie door een jeukend, brandend of prikkend gevoel alsof er zandkorrels in de ogen zitten
- Roodheid omwille van irritatie
- Pijn of een drukkend gevoel
- Wazig of onscherp zicht
- Vermoeide ogen na een drukke werkdag en/of tijdens activiteiten die een grote concentratie vergen zoals lezen, computerwerk…
- Verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie), ook bij autolampen van tegenliggers
- Vastklevende oogleden en korstjes in de ogen bij het opstaan
- Wazig zicht dat na een aantal keren knipperen tijdelijk weer beter wordt, wat een brilmeting kan vermoeilijken
- Last bij het lezen of computerwerk
- Verergering van de klachten in een rokerige ruimte of bij airconditioning
- Moeilijk verdragen van contactlenzen
- Raar maar waar, overmatig tranen ten gevolge irritatie tijdens het lopen of fietsen in de wind. Hierdoor gaan de traanklieren reageren met neptranen (reflextranen of pseudotranen ) die een verschillende en minder kwalitatieve samenstelling hebben als die van de normale traanfilm. Deze overtollige tranen lossen het probleem van droge ogen niet op en blijven niet op het oog liggen maar rollen eruit over de wangen.
Droge ogen ontstaan als er onvoldoende traanvocht wordt aangemaakt en/of als de kwaliteit van het traanvocht onvoldoende is. Als een van die bestanddelen van de traanfilm onvoldoende aanwezig is of van minder goede kwaliteit, leidt dit tot drogere ogen. De meest voorkomende oorzaken van droge ogen zijn:
- Een toegenomen verdamping van het traanvocht door
- onvoldoende productie van de buitenste olieachtige laag waardoor de middelste waterige laag sneller gaat verdampen.
Oorzaken: chronische ooglidontsteking (blefaritis), ouderdom, contactlenzen, ooglidafwijkingen, aandoening van de ooglidranden - onvoldoende productie van de binnensten slijmachtige laag waardoor de middelste waterige laag onvoldoende blijft kleven aan het hoornvlies.
Oorzaken: bindvliesaandoeningen zoals oogverbranding, vitamine A-tekort, zeldzame oogziekten - toegenomen verdamping van de traanfilm door airconditioning, centrale verwarming, droge of warme omgevingslucht, fietsen in de wind, oogleden die wijder openstaan tijdens lezen of computerwerk, de ziekte van Graves.
- blootstelling van het oogoppervlak door ooglidafwijkingen of verlamming.
- onvoldoende knipperen zodat de traanfilm niet gelijkmatig over het oog verdeeld wordt zoals bij computerwerk, lezen op tablet of gsm, slapen met de ogen half open…
- Een verminderde traanvochtproductie door
- een traanklieraandoening of ontstekingsreacties zoals bij sarcoïdose, schildklierziekte, gezwel, bestraling…
- een immunologische afweerreactie tegen de traanklier zoals het syndroom van Sjögren
- hormonale veranderingen zoals de menopauze bij vrouwen
- bepaalde medicijnen die een invloed hebben op de productie van het waterige deel van de traanfilm zoals de orale anticonceptie.
- Onregelmatigheden van het oogoppervlak door bindvlieszwellingen na een operatie, littekenvorming
Factoren die het droge ogen syndroom verergeren
Wat kun je er zelf tegen doen? Enkele preventieve tips
Wat kan je arts doen?
In de praktijk wordt de diagnose nog te weinig gesteld omdat we vaak verkeerdelijk denken dat het een normaal verschijnsel is vanaf een bepaalde leeftijd, waarvoor geen concrete behandeling zou bestaan. Droge ogen kunnen echter een frustrerende en pijnlijke ervaring zijn waarvoor wel degelijk specifieke behandelingen bestaan. Het is echter belangrijk om te begrijpen wat de oorzaak ervan is en daarvoor is de oogarts de juiste persoon om je te helpen. Door de juiste behandeling te vinden, kun je weer genieten van een pijnloos en helder zicht.
- Leeftijd
15% van de mensen ouder dan 60 jaar worden erdoor getroffen. Naarmate we ouder worden vermindert de traanproductie door verschrompeling (atrofie) van de traanklieren en door hormonale wijzigingen zoals menopauze bij de vrouw en andropauze bij de man.
- Omgevingsfactoren
Vervuiling, droge of geklimatiseerde lucht, sigarettenrook, wind, hoogtes, langdurig kijken naar schermen zoals computer, laptop, gsm en tv… - Medicatie of giftige substanties
Medicijnen kunnen mogelijks leiden tot een verminderde traanproductie en tot een veranderende samenstelling van de tranen.
Voorbeelden medicijnen: antidepressiva, pijnstillers, slaapmiddelen, antihistaminica, acnemedicatie, geneesmiddelen tegen diarree, hormonale behandelingen, bètablokkers, bloeddrukverlagers ...
Voorbeelden giftige stoffen: tabak, cannabis… - Contactlenzen en bril
- Vitamine A-tekort
- Operatieve ingreep
Tijdelijke droge ogen na een refractieve laserbehandeling
Blijvende droge ogen na een cataractoperatie - Ontsteking van de oogleden (blefaritis) zoals
Rosacea, Seborrheic dermatitis, Psoriasis, chronische oogallergieën ... - Andere ziekten zoals
Auto-immuunziekten: syndroom van Goujerot-Sjögren, bindweefselziekten zoals reuma, vaak in combinatie met een droge mond
Virale infecties: HIV, hepatitis C…
Huidaandoeningen: psoriasis, eczema…
- Knipper vaker met je ogen.
- Draag een bril ter bescherming van je ogen tegen zonlicht en wind
- Vermijd blootstelling aan de lucht van een haardroger, ventilator of airco
- Gebruik thuis een luchtbevochtiger tegen droge lucht
- Plaats je computerscherm onder ooghoogte
- Bespreek je probleem met je optometrist als je last hebt van droge ogen bij het dragen van contactlenzen of een bril
- Werk je de hele dag aan een computer, las dan regelmatig een pauze met afstand van je scherm, sluit of knipper vaker je ogen
- Stop met roken
- Een goede diagnose
Soms zijn droge ogen een teken van een onderliggende aandoening. Bespreek je klachten met je huisarts. Indien nodig zal hij je doorverwijzen naar een oogarts.
- Kunsttranen
Medicijnen geven verlichting, maar nemen de oorzaak niet weg. In eerste instantie zal de arts traanvervangers of zogenaamde kunsttranen voorschrijven. Deze zijn beschikbaar onder de vorm van druppels, gels en zalven. Er zijn tientallen verschillende producten beschikbaar waarvan de effecten verschillen van persoon tot persoon. Bij gebruik op lange termijn of bij zeer droge ogen, geeft men de voorkeur aan pipetten voor eenmalig gebruik. Kies bij voorkeur kunsttranen zonder bewaarmiddelen.
Draag je contactlenzen, let dan op de samenstelling van de kunsttranen. Het conserveermiddel kan immers met de contactlenzen reageren en ook opgenomen worden in de contactlens zelf, wat het oog extra kan irriteren. Vooral zachte lenzen zijn hiervoor gevoelig.
- Omega-3-vetzurensupplementen
Essentiele vetzuren, zoals omega-3 en omega-6, worden niet door het lichaam aangemaakt en moeten via de voeding ingenomen worden. De ideale verhouding omega-3/omega-6 is 1:2,3. In tegenstelling tot omega-3-vetzuren zijn omega-6-vetzuren voldoende aanwezig in onze voeding. Inname van extra omega-3-vetzuren kan de traanfilmstabiliteit en de traanproductie verbeteren en de klachten van droge ogen verminderen. Bovendien hebben omega-3-vetzuren een ontstekingsremmende werking op de ogen.
- Punctum-pluggen
Deze kleine stekkers worden operatief in de traanbuisjes geplaatst om de afvoer van traanvocht te vertragen zodat het oog langer vochtig blijft.
In de praktijk wordt de diagnose nog te weinig gesteld omdat we vaak verkeerdelijk denken dat het een normaal verschijnsel is vanaf een bepaalde leeftijd, waarvoor geen concrete behandeling zou bestaan. Droge ogen kunnen echter een frustrerende en pijnlijke ervaring zijn waarvoor wel degelijk specifieke behandelingen bestaan. Het is echter belangrijk om te begrijpen wat de oorzaak ervan is en daarvoor is de oogarts de juiste persoon om je te helpen. Door de juiste behandeling te vinden, kun je weer genieten van een pijnloos en helder zicht.
