Haaruitval of alopecia – Soorten, oorzaken, behandelingen

19 februari 2021

Wat verstaat men onder haaruitval?

Het mag paradoxaal klinken, maar haaruitval – of liever haarverlies - maakt eigenlijk deel uit van het haargroeiproces. Op het einde van elke haarcyclus valt het haar weer uit. Normaal gezien verliezen we zo’n 50 tot 100 haren per dag. Haaruitval wordt pas als abnormaal beschouwd als we gedurende langer dan een maand meer dan 100 haren per dag verliezen. En hoewel haarverlies bij zowel mannen als vrouwen voorkomt, hebben mannen meer kans tot haaruitval dan vrouwen.
Een weelderige haardos staat al eeuwenlang symbool voor gezondheid, geluk, succes en zelfzekerheid. Haaruitval wordt dan ook al van oudsher met alle mogelijke (wonder)middelen bestreden. Helaas is haaruitval nogal complex. De oorzaken van haaruitval, ook wel alopecia genoemd, zijn divers, zo ook de soorten haaruitval. Het opsporen van de precieze oorzaak is dan ook een eerste stap tot een mogelijke behandeling.

De haarcyclus – Hoe groeit ons haar?

Vooraleer we over oorzaken en behandelingen van abnormale haaruitval spreken is het misschien interessant om te begrijpen hoe ons haar eigenlijk groeit om te weten waarom we dagelijks haar verliezen.
Haar wordt geproduceerd vanuit huidcellen en ontstaat in een haarfollikel of haarzakje. De mens heeft ongeveer 100.000 haarzakjes op de schedelhuid. Het aantal is genetisch bepaald. Wie blond haar heeft, zal over het algemeen meer haarfollikels hebben dan wie donker of rood haar heeft. Het aantal haarfollikels daalt met de leeftijd. Vandaar dat oudere mensen een dunnere haardos hebben dan jonge mensen.

De haargroei is een cyclisch proces in 4 verschillende fasen:

Tijdens de anagene fase vindt de haargroei plaats. Deze fase duurt ongeveer 3 jaar.
De katagene fase is een overgangsfase. De celdeling stopt en het haar wordt dunner. De haarstreng maakt zich los van de bloedtoevoer in het haarzakje.
De telogene fase is een soort rustfase. Terwijl de haargroei van het oude haar tot stilstand gekomen is, begint een nieuw haartje te groeien in de onderliggende follikel.
De exogene fase is de afbraakfase. Het oude haar valt uiteindelijk uit terwijl het nieuwe haar vanuit de onderliggende follikel tevoorschijn komt. De afbraakfase van het oude haar duurt ongeveer 3 maanden.
Terwijl veel diersoorten massaal haar verliezen na de winterperiode, vertoont de menselijke haarcyclus een regelmatiger verloop. Al merken sommige toch wel een piek van haarverlies rond de maanden augustus en september.
Bij gezonde mensen bevinden zich steeds 60 tot 90 % van de haren in de groeifase en 10 tot 20 % in de rust- of afbraakfase. De snelheid waarmee ons haar groeit varieert van de ene persoon tot de andere. Gemiddeld groeit ons haar 0,5 mm per dag. Vrouwelijk haar groeit iets sneller dan mannelijk haar. De piekleeftijd ligt tussen 50 en 70 jaar.

Verschillende soorten haaruitval en hun oorzaken

Diffuus haarverlies (telogeen effluvium)

Diffuus haarverlies vindt verspreid plaats over de hele hoofdhuid en evolueert zelden tot volledige kaalheid. De meest voorkomende vorm van diffuus haarverlies is de telogene haaruitval. Hierbij verloopt de haarcyclus sneller dan normaal waardoor het haar sneller in de telogene fase komt en sneller gaat uitvallen.
Tijdelijke diffuse haaruitval kan verschillende oorzaken hebben zoals een ernstige ziekte, een infectie, hoge koorts, een ongeval, een operatie onder algemene verdoving, bloedarmoede, nieuwe medicatie, een streng dieet, alcoholmisbruik, een extreem fysieke of psychische stresssituatie, emotionele problemen, gewichtsverlies, bij het wisselen van de seizoenen, na een bevalling, enz. Ook bepaalde geneesmiddelen zoals bloedverdunners, chemotherapie, antidepressiva of bloeddrukverlagende medicijnen kunnen diffuus haarverlies veroorzaken.
Meestal treedt het haarverlies ongeveer 3 maanden na de uitlokkende factor. Tijdelijke haaruitval is over het algemeen omkeerbaar. Als de oorzaak verdwenen is, groeit het haar 6 tot 12 maanden later spontaan weer zoals voorheen. Eventueel kun je als steun een supplement gebruiken op basis van cysteïne en methionine, bouwstenen voor onze haren.
Bij chronische aandoeningen zoals diabetes, schildklierproblemen, auto-immuunziekten of ondervoeding met bepaalde tekorten kan er een chronisch telogeen haarverlies optreden.

Chronische haaruitval bij mannen (androgene alopecia)

De meest bekende vorm van haaruitval zien we bij de mannen. Mannelijke chronische haaruitval of androgene alopecia is te wijten aan de activiteit van mannelijke hormonen, zijnde androgenen. Ook vrouwen kunnen erdoor getroffen worden, hetzij in mindere mate.
Deze vorm van haaruitval neemt toe met de leeftijd. Hierbij schuift de haargrens geleidelijk op van het voorhoofd naar achter totdat er bij sommige enkel nog een hoefijzervormige beharing overblijft. De hoofdhuid ziet er normaal uit. Bij vrouwen verloopt de androgene alopecia gelukkig discreter en evolueert het bijna nooit naar volledige kaalheid. De resterende haren zijn dan wel dunner en breken daardoor sneller af.
Vermoed wordt dat androgene alopecia genetisch bepaald is. De haarwortel zou gevoeliger reageren op het mannelijke hormoon zodat de haren sneller de haarcyclus doorlopen en er dus meer haren verloren gaan dan er gevormd worden. Deze vorm van haarverlies is onomkeerbaar. Maar er bestaan enkele methoden om de evolutie te stoppen en zelfs om nieuwe haargroei te stimuleren zoals een haarlotion met minoxidil, een lotion met een antibacterieel en/of schimmeldodend middel, hormonale preparaten voor vrouwen, chirurgische haartransplantatiemethodes, …

Duidelijk afgelijnde kale plekken (alopecia areata)

Alopecia areata komt voor bij ongeveer bij 0,05 tot 0,1 % van de bevolking, zowel bij mannen als vrouwen, en meestal voor de leeftijd van 40 jaar. Deze vorm van haaruitval kenmerkt zich door plaatselijk duidelijke afgelijnde ronde of ovaalvormige kale plekken op de hoofdhuid, in de baardstreek, de wenkbrauwen, de wimpers en/of de schaamstreek. Hoewel de kale plekken meestal beperkt blijven in grootte, kunnen ze in 5 tot 10 % van de gevallen toch samenvloeien en evolueren tot volledige kaalheid (alopecia totalis). In 1 à 2 % van de gevallen valt de beharing van alle lichaamsdelen uit (alopecia universalis). De aandoening duurt doorgaans 4 tot 10 maanden waarna kleine, witte donsharen groeien die geleidelijk aan evolueren tot de normale haarkleur.
De oorzaak van alopecia areata is nog niet helemaal duidelijk. In 10 % van de gevallen zou het gaan om een genetische aanleg. In bepaalde onderzoeken wordt verwezen naar een auto-immuunziekte waarbij plaatselijke ontstekingsreacties ontstaan rond de haarwortels waardoor die kale plekken ontstaan op behaarde lichaamsdelen. Andere mogelijke oorzaken zijn schildklierproblemen, infecties van mond, neus, keel en oren en psychologische factoren zoals stress.
Vermits men nog in het duister tast voor wat betreft de oorzaak en het verloop van dit soort haaruitval, is het ook moeilijk om een behandeling voor te schrijven. Corticosteroïden en lichttherapie met uv-stralen (PUVA-therapie) geven in sommige gevallen een positief resultaat.

Haaruitval door littekenvorming (cicatriciële alopecia)

Bij littekenvorming kan het zijn dat een aantal haarfollikels definitief vernietigd zijn zodat er op deze plaats geen haar meer kan groeien. Dit kan aangeboren zijn of het gevolg zijn van een ongeval, een infectie, een schimmelinfectie of een brandwonde. Herstel is echter niet meer mogelijk.

Traumatische alopecia

Traumatische haaruitval wordt veroorzaakt door het plots uitrukken van haar. Regelmatig een paardenstaart maken kan ook leiden tot een verdunning van de haardos ter hoogte van het voorhoofd.
Sommige mensen hebben de gewoonte om voortdurend met een plukje haar te spelen (trichotillamanie). Hierdoor kunnen ook kale plekken ontstaan. Door je haren met rust te laten kan de haargroei zich spontaan volledig herstellen.

Wat kun je zelf doen om je haar sneller te laten groeien

Bied je hoofdhuid de nodige verzorging: Een goede massage van je hoofdhuid stimuleert de doorbloeding en hiermee ook de haargroei. Een droge, vette of schilferige hoofdhuid heeft nood aan een hoofdhuidscrub om de dode huidcellen te verwijderen en een snelle haargroei te bevorderen.
Regelmatige knipbeurt: Regelmatig de gespleten haarpunten laten wegknippen voorkomt het breken van de haarschacht. Laat dus regelmatig je haar knippen.
Haarverzorging of haarmasker: Een haarmasker biedt wellicht iets meer dan de gewone conditioner die je gebruikt na het wassen van je haar. Een haarolie of haarmasker van goede kwaliteit met gezonde vetzuren en voedingsstoffen werkt niet alleen beschermend voor je haar, ze hebben ook een voedende functie.
Gebruik een haarvriendelijke kussensloop: Tijdens het slapen kan je haar beschadigd worden door de wrijving van je hoofd op je hoofdkussen. Probeer eens je hoofdkussen te overtrekken met een bamboe kussensloop. Bamboe is immers heel zacht en daarom het beste aangewezen om je haren te beschermen tijdens het slapen.
Trakteer je haar op een koude douche: Niet bepaald een aangename tip, maar ongetwijfeld een van de nuttigste. Koud water verzegelt immers de buitenste laag van je haren en voorkomt hiermee vochtverlies, het vroegtijdig afbreken van je haren en schade door de zon. 10 seconden spoelen met koud water volstaat al voor een goede bescherming.
Haarverzorging begint vanbinnen: Een gezonde haardos begint bij een gezonde en gevarieerde voeding, rijk aan biotine, vitamine A, de vitaminen van het B-complex, de vitaminen C, D en E, en zink, die bijdragen aan gezonde haren. Heb je tijdelijk last van haaruitval dan kan een supplement met deze voedingsstoffen je tijdelijk ondersteunen.