Kruiden – Bereidingsvormen voor uitwendig gebruik
Kruiden en hun verwerkingsvormen voor inwendige toepassing
In een vorig artikel kon je lezen hoe kruiden bereid kunnen worden voor orale toediening. Daarnaast bestaan ook heel wat bereidingsvormen voor uitwendige toepassingen van kruiden- Crème
Een kruidencrème is een emulsie van olie in water (meestal hydrolaat) zodat er een lichte en smeerbare structuur ontstaat. Een crème is lichter, zachter en koeler dan een zalf en dringt in tegenstelling tot een zalf samen met de geneeskrachtige kruiden gemakkelijk in de huid waar het een voedende en/of genezende werking heeft. De kruiden worden meestal onder de vorm van poeder, maceraat, tinctuur of afkooksel aan een reukloze huidcrème toegevoegd. Kruidencrèmes zijn geschikt voor de huidverzorging van het gezicht, de handen en de voeten, maar ook voor huidproblemen zoals eczeem, koortsblaasjes (herpes simplex), psoriasis …
Voorbeelden kruidencrèmes: smeerwortelcrème en/of goudsbloemencrème bij schaafwonden, verfrissende en ontgeurende pepermuntcrème voor de voeten …
- Balsem
Het woord balsem is afgeleid van het Griekse balsomo wat aromatische harstachtige stof betekent. Een kruidenbalsem ontstaat door vermenging van een kruidenolie met alcoholische tinctuur, waaraan eventueel ook etherische olie gevoegd kan worden. Kruidenbalsems zijn ideaal voor pijnlijke spieren, vermoeide voeten en benen en de verzorging van lippen.
Voorbeelden kruidenbalsems: cayennepeperbalsem voor warme voeten, goudsbloembalsem voor de lippen …
- Etherische olie
Etherische olie bestaat uit sterk geconcentreerde, vette of olieachtige plantenbestanddelen die meestal gewonnen worden door stoomdestillatie of persen van schillen. Etherische olie, ook wel essentiële olie of vluchtige olie genoemd wordt over het algemeen uitwendig toegepast in een draagolie of massageolie of om te verstuiven. Oraal wordt het enkel aangeraden op voorschrift van een professionele gezondheidswerker.
- Maceraat
Een maceraat ontstaat door warmtegevoelige kruiden te overgieten met koud water. Het maceratieproces vindt plaats bij kamertemperatuur en duurt 7 tot 12 uren, in functie van het soort kruid. Tijdens deze periode worden de werkzame stoffen van de kruiden langzaam overgedragen aan het water. Na zeven wordt het maceraat verwerkt in zalven, balsem en huidverzorgende producten.
- Oliemaceraat
Een kruidenolie of medicinale olie ontstaat door kruiden ongeveer 3 weken koud te laten macereren in een plantaardige olie zoals amandelolie, olijfolie, zonnebloemolie, sojaolie… en daarna te zeven. Om het proces te versnellen kan het maceraat een paar uren “au bain-marie” verwarmd worden. De bewaartijd is ongeveer een jaar en gebeurt best in een donkere fles op een donkere plaats. Zo vermijd je dat de dragende olie te snel ranzig wordt.
- Pap
Een kruidenpap bestaat uit gehakte of gemalen, droge of verse kruiden vermengd met water
Voorbeelden: smeerwortelpap bij verzwikking, pap van lijnzaadmeel bij abcessen …
- Zalf
Een zalf of ‘smeersel’ legt als het ware een beschermend laagje over de huid. Kruidenzalven worden al duizenden jaren toegepast door de mens om allerlei uitwendige kwalen te behandelen.
Een kruidenzalf ontstaat door een plantaardige olie of maceraat van een medicinaal kruid zoals goudsbloem of echte kamille te vermengen met een vette substantie zoals vaseline, lanoline, cacaoboter, mangoboter of sheaboter. Hieraan wordt een stabilisator toegevoegd zoals bijenwas of mimosawas waardoor de zalf een smeerbare structuur verkrijgt. Vaak wordt aan een zalf nog enkele druppels etherische olie gevoegd.
Sommige zalven worden op basis van honing gemaakt omdat honing wondhelende en ontstekingwerende eigenschappen heeft.
Kruidenzalven krijgen meestal de naam van het belangrijkste kruidenbestanddeel dat erin verwerkt is zoals lavendelzalf, brandnetelzalf, kamillezalf, goudsbloemenzalf, arnicazalf …
In tegenstelling tot een crème, trekt de vaste substantie van een zalf niet in de huid. Daarom wordt het meer gebruikt in kompressen of wikkels. Kruidenzalven dienen voornamelijk als beschermende laag en/of om het genezingsproces te versnellen.
Voorbeelden: goudsbloemenzalf met lavendelolie, smeerwortelzalf bij kneuzingen …
Goudsbloemenzalf (Calendula officinalis)
- Werking: goudsbloemenzalf zorgt voor een snelle wondgenezing
- Medicinale eigenschappen: ontsmettend, antiviraal, antimicrobieel, ontstekingwerend, wondhelend, verzachtend, samentrekkend, bloedstelpend, gist- en schimmelwerend
- Uitwendige toepassingen: diverse soorten wonden, moeilijk genezende wonden, etterende wonden, doorligwonden, insectenbeten, lichte brandwonden en zonnebrand, kloven, ruwe en schrale huid, jeuk, spruw, aften, koortsblaasjes (herpes simplex), gordelroos (herpes zoster), voetschimmel, zwemmerseczeem, eksterogen, likdoorns, wratten, eelt …
- Opgelet: de wonde altijd eerst grondig schoonmaken voor gebruik, deze zalf vermijden als je allergisch bent voor de samengesteldbloemigen (Asteraceae).
- Werking: Sint-Janskruid verlicht (spier) pijn en helpt de huid herstellen bij zonnebrand en verbranding
- Medicinale eigenschappen: wondhelend, wondregenererend, infectieremmend, infectiewerend, ontstekingwerend, lokaal op rijk bezenuwde zones en spieren: pijnstillend en zenuwpijnstillend
- Uitwendige toepassingen: wonden, eerstegraadsbrandwonden, zonnebrand, blaren, pijnlijke wonden waar veel zenuwen lopen (vingertoppen), wond- en littekenpijn na een operatie, spierpijn, gewrichtspijn, reumatische pijn, verstuikingen, blauwe plekken, kneuzingen, sportblessures …
- Opgelet: na gebruik van Sint-Janskruidolie of -crème enkele uren zonlicht vermijden op de plaats waar je ingesmeerd bent
- Werking: Arnicacrème werkt helend bij vallen en stoten
- Medicinale eigenschappen: vermindert kleinvlekkige bloedingen (ecchymose) op de huid en slijmvliezen en zwellingen, verbetert de doorbloeding, ontstekingwerend, pijnstillend, verwarmend, verlicht reumatische pijn, herstelt en ontspant de spieren …
- Uitwendige toepassingen: blauwe plekken, builen, pijnlijke plekken door ergens tegen te botsen, kneuzingen, verstuiking, verzwikking, zwelling bij beenbreuk, spierpijn, vermoeide spieren, overbelaste spieren, spierverrekking, spierscheur, pijn in benen en voeten na een inspanning, rugpijn, reumatische pijn, artritis, jicht, tenniselleboog, peesontsteking, zenuwpijn …
- Opgelet: niet geschikt voor kinderen onder de 2 jaar, enkel aanbrengen op een intacte huid, niet gebruiken rond de ogen en de mond, niet onder een waterdicht verband aanbrengen
- Werking: intensieve en voedende verzorging voor de lippen
- Medicinale werking: hydrateert, verzorgt, herstelt, voedt en verzacht de huid van de lippen
- Uitwendige toepassing: droge en gebarsten lippen, kloofjes, koortsblaasjes (herpes simplex)
