Kruiden – Toedieningsvormen medicinale planten

30 juli 2021

Toedieningsvormen van geneeskrachtige kruiden

In de vorige artikelen bespraken we de diverse bereidingswijzen van medicinale kruiden, die je ofwel inwendig (oraal) ofwel uitwendig kunt toepassen. In dit artikel geven we een overzicht van hoe je deze bereidingswijzen kunt toedienen.

Orale toediening

Dit is uiteraard de meest gebruikelijke toedieningsvorm van kruidenpreparaten. Zoals we beschreven hebben in een vorig artikel over bereidingswijzen van kruiden voor inwendige toepassingen, kunnen kruiden en planten zowel overwerkt als verwerkt oraal toegediend worden. Naast onverwerkte bloemen, blaadjes, zaden en vruchten, kun je kruiden oraal gebruiken onder de vorm van een afkooksel of decoct, droog of vloeibaar extract, infuus, koud maceraat, oliemaceraat of glycerinemarecaat, tinctuur, poeder al dan niet verwerkt in een capsule of tablet, nebulisaat, kruidensap, - siroop, -likeur, -azijn of -olie. Omdat geneeskrachtige kruiden meestal vrij verkrijgbaar zijn in de handel, is het aangeraden om je correct te houden aan de voorgeschreven doses. Onthoud hierbij vooral dat een hogere dosis niet altijd beter is!

Gorgeldrank, mondspoeling of aanstrijkmiddel

Dergelijke kruidenbereidingen worden vaak toegepast bij keelpijn, aandoeningen van het mondslijmvlies en tandvleesproblemen. Hoewel deze middelen gerekend worden bij de uitwendige toepassingen, worden ze tijdens het contact met het mondslijmvlies altijd voor een deel ingeslikt.
Dagelijks 4 tot 6 maal gorgelen of spoelen kun je doen met een verdunde tinctuur van Echinacea, salie of goudsbloem. Bij tandvleesontsteking kan het aanstrijken van een onverdunde tinctuur van tormentil nuttig zijn. Salie om de mond te verfrissen en echte kamille, salie en tormentil als spoelmiddel bij tandvleesontsteking zijn dan weer ideaal om als infuus toe te passen. Ook verdunde medicinale azijn of kruidenazijn en afkooksels kunnen gebruikt worden om de mond te spoelen of aan te strijken.
Interessant om weten is dat je aan het kruidenpreparaat ook altijd een verzachtend snuifje zout of een ontsmettend snuifje cayennepeper kunt toevoegen.

Inhalatie

Stoominhalatie is ideaal om luchtwegproblemen aan te pakken zoals ontstoken neusholten, sinussen of bronchiën. Voor de bereiding van een dampbad leg je aromatische kruiden in een kom en overgiet je ze met kokend water. Eventueel kun je 2 à 6 druppels etherische olie van echte tijm, eucalyptus, niaouli of grove den aan het stomend mengsel toevoegen. Ga met je hoofd over de kom hangen en overdek de kom en je hoofd met een handdoek zodat de dampen niet kunnen ontsnappen. Adem verschillende keren de damp langzaam in.
Verstuiving is een minder geconcentreerde vorm van inhalatie en kan toegepast worden om je te ontspannen na een vermoeiende of zware dag, bij hoofdpijn of om een ruimte frisser te doen ruiken.
Inhalatie van brandende wierrook wordt soms toegepast om meditatie op te roepen. Aromatische kruiden kunnen dan weer op de brandende houtskool van een barbecue gestrooid worden. Weet echter dat de inhalatie van rook niet voor iedereen is weggelegd. Rook irriteert immers de luchtwegen en kan soms schadelijk zijn.

Spoelingen

Bij een kruidenspoeling wordt vaak aan een haarspoeling gedacht. Maar wist je dat je ook kruiden kunt gebruiken voor een darmspoeling, lavement of clysma, voor een vaginale spoeling of een oogspoeling? Een darmspoeling met een infuus van echte kamille bijvoorbeeld ontgift en herstelt de darmflora. Een vaginale spoeling met een afkooksel van tormentil en enkele druppels tea tree kan verlichting brengen bij witte vloed. Een oogbad met echte kamillethee bij vermoeide ogen, met ogentroost en goudsbloementhee bij een oogbindvliesontsteking, met een hydrolaat van toverhazelaar bij pijnlijk brandende ogen kan wonderen doen. Zorg er bij een oogspoeling voor dat de kom van je oogbad gesteriliseerd is door ze 10 minuten in kokend water te houden en je voor elk oog een vers oogbadje maakt.

Kruidenzalf, kruidencrème en kruidenbalsem

Zalven, crèmes en balsems van kruiden worden al van oudsher aangewend op de huid tegen allerlei aandoeningen zoals wondjes, schaafwonden, een ruwe of schrale huid, jeuk, insectenbeten, eczeem, psoriasis, rimpels … Deze toepassingen werden reeds uitvoerig besproken in een vorig artikel over bereidingswijzen van kruiden voor uitwendige toepassingen.

Lotions

Een lotion is een medicinaal of cosmetisch dun vloeibaar product dat gebruikt wordt om reinigende, genezende of verzorgende kruiden in een verdunde vorm op het haar of de huid aan te brengen. Lotions zijn beschikbaar onder de vorm van een hydrolaat, een kruideninfuus, een afkooksel of een verdunde tinctuur. Een kamillelotion bijvoorbeeld, verlicht een geïrriteerde huid, een goudsbloemenlotion verzacht, ontsmet en heelt schaafwonden.

Kompres

Een kompres is een schone doek, omslag of verband, gedrenkt in een kruideninfuus, een afkooksel of verdunde kruidentinctuur die je aanbrengt op de te behandelen lichaamszone. Om het kompres vochtig te houden, kun je het eventueel omwikkelen met plastiek. Enkele voorbeelden zijn een rustgevend lavendelkompres bij spanningshoofdpijn, een rozemarijn- of gemberkompres bij spierkrampen, een arnicakompres bij een verstuiking of bloeduitstorting …

Omslag met een kruidenpap

Kruidenpap wordt gemaakt van een vers kruid, een gedroogd kruid of een kruidenpoeder, aangelengd met een weinig water. Hiervan wordt een omslag gemaakt dat op de te behandelen zone wordt gelegd. Brijomslagen dienen onder meer om de bloedcirculatie te stimuleren of om de huid te verzachten en/of te helpen genezen.
Vers gekneusd en eventueel kort geblancheerde kruiden kun je rechtstreeks op de huid aanbrengen. Wrijf eventueel eerst wat plantaardige olie op de huid zodat de kruidenbrij niet blijft kleven. Wikkel er vervolgens een verband of een zwachtel rond. Een brijomslag van smeerwortelbladeren brengt snel verlichting bij kneuzingen of verstuikingen. Smeerwortel vind je vaak op bermen. Onze voorouders gebruiken al eeuwenlang gekneusde smeerwortelbladeren met wat speeksel om hun wonden te helen.
Gedroogde kruiden kook je best eerst 10 minuten in water. Pers vervolgens het water eruit en breng de overgebleven kruidenbrij op een zwachtel op de huid. Een kruidenpoeder meng je best met een beetje water of maak er een infuus van. Zit je met een insectenangel of een splinter? Dan is een brijomslag op basis van heemstwortelpoeder en rode iepenspintpoeder de ideale oplossing om de angel, de splinter of zelfs een steenpuist eruit te trekken

Kruidenbad

Of het nu gaat om een volledig kruidenbad, een handbad, een voetbad of een dampzitbad, de heilzame werking van een kruidenbad is al eeuwenlang gekend.

Zetpillen en vaginale ovules

Minder gekend zijn de zetpillen of suppositoires en de pessaria of vaginale ovules op basis van kruiden. Beide worden immers niet zo vaak gebruikt in de fytotherapie of kruidengeneeskunde, maar zijn wel interessante toedieningsvormen. De kruiden in de zetpillen worden rechtstreeks door het slijmvlies van de darm in het bloed opgenomen zoals toverhazelaarzetpillen bij aambeien. Vaginale ovules op basis van etherische olie van tea tree in bijenwas of cacaoboter bijvoorbeeld, bieden verlichting bij candida.

Referentie: Dit artikel is gebaseerd op de informatie over dit onderwerp uit het “Groot Handboek Geneeskrachtige Planten” van Dr. Geert Verhelst.