Maaltijdvervangers – Maaltijdvervangende diëten

8 september 2023

MAALTIJDVERVANGERS

In een wereld waarin de drukte van het dagelijks leven vaak samengaat met tijdsgebrek en gemak, hebben maaltijdvervangers hun weg gevonden naar onze eetgewoonten. Deze producten, die bedoeld zijn om traditionele maaltijden te vervangen, roepen zowel interesse als bezorgdheid op. In dit artikel duiken we dieper in op wat maaltijdvervangers zijn, waarvoor ze dienen, de verschillende soorten, en een eerlijke beoordeling van hun voor- en nadelen.

Wat zijn maaltijdvervangers?

Maaltijdvervangers zijn voedingsproducten die ontworpen zijn om de voedingsstoffen te leveren die normaal gesproken uit een volledige maaltijd worden gehaald. Deze producten komen vaak voor in de vorm van drankjes, repen, shakes of poeders. Ze bevatten meestal een evenwichtige mix van eiwitten, koolhydraten, vetten, vezels, vitaminen en mineralen.

Waarvoor dienen maaltijdvervangers

Gemak en tijdsbesparing
Een van de redenen waarom mensen naar maaltijdvervangers grijpen, is het gemak dat ze bieden. In een drukke wereld kunnen maaltijdvervangers een snelle en eenvoudige optie zijn voor mensen die onderweg zijn of weinig tijd hebben om een volledige maaltijd te bereiden.
Voedingsstoffen aanvullen
Voor sommige mensen kunnen maaltijdvervangers een manier zijn om essentiële voedingsstoffen aan te vullen, vooral als ze moeite hebben om deze voedingsstoffen uit reguliere maaltijden te halen.
Gewichtsbeheersing
De belangrijkste reden waarom maaltijdvervangers ingezet worden is als hulpmiddel bij gewichtsbeheersing. Ze bieden een nauwkeurig gecontroleerde calorie-inname en voedingsstoffenverdeling, wat kan helpen bij het beheersen van de totale calorie-inname en het bereiken van gewichtsdoelen.

Soorten maaltijdvervangers

Vloeibare maaltijdvervangers
Deze worden meestal geleverd in de vorm van shakes, drankjes of soepjes. Ze bevatten een mix van eiwitten, koolhydraten, vetten en vezels.
Maaltijdvervangende repen
Deze zijn handig voor onderweg en hebben vergelijkbare voedingsstoffen als vloeibare maaltijdvervangers, maar in de vorm van een reep.
Poeders
Poeders worden meestal gemengd met water, melk of sap om een shake, soepje, pap of pudding te maken. Ze bieden ook de mogelijkheid om de dikte en smaak naar voorkeur aan te passen.
Mixen
Sommige mixen worden verkocht om brood, muffins of omeletten mee te maken.

Hoe werken maaltijdvervangers?

Kant-en-klare producten
De verschillende merken bieden producten aan vanuit hun eigen productlijn. Het woord zegt het zelf, met maaltijdvervangers hoef je zelf geen maaltijden meer samen te stellen of te koken. Ze worden kant-en-klaar geleverd en in sommige gevallen moet je ze enkel nog aanlengen en/of opwarmen. Sommige merken bieden zelfs snacks en avondmaaltijden aan. Alles om het jou gemakkelijk te maken.
Afvallen door een verlaagde calorie-inname
We weten allemaal dat ons lichaam calorieën nodig heeft om te kunnen functioneren. Maaltijdvervangers leveren gemiddeld tussen 1.200 en 1.400 calorieën per dag. We spreken daarom ook wel van caloriearme- of energiearme diëten. Intensieve maaltijdvervangers leveren soms maar 500 calorieën per dag. Omdat dit echt wel te weinig is, spreken we in dit geval van een crashdieet. Maaltijdvervangende diëten leveren dagelijks minder calorieën op dan het lichaam nodig heeft waardoor je gaat afvallen.
Macronutriënten
Het lichaam kan uit drie soorten macronutriënten energie halen:
- Koolhydraten, de belangrijkste brandstof voor het lichaam. Een overschot aan koolhydraten wordt door het lichaam omgezet in vet en opgeslagen in de vetcellen.
- Eiwitten dienen als bouwstof voor de spieren, maar ook voor hormonen, immuunstoffen… Daarom zet het lichaam eiwitten enkel in noodgevallen om in brandstof.
- Vetten dienen vooral als brandstofreserve en bevatten ook belangrijke vitaminen.
Het afvalprincipe van eiwitrijke maaltijdvervangers
De meeste maaltijdvervangers zijn eiwitrijk. Ze hebben als doel de vetverbranding in het lichaam te stimuleren. De werking steunt hierbij op het principe dat door koolhydraten en vetten zoveel mogelijk te beperken er onvoldoende brandstof aan het lichaam geleverd wordt. Om dit tekort aan te vullen gaat het lichaam zijn eigen vet- en koolhydraatreserves aanspreken. Hierbij wordt ook vocht aan het lichaam onttrokken wat het afvalproces versnelt. Na verloop van tijd raken de lichaamsvoorraden op terwijl de hersenen koolhydraten nodig hebben om te kunnen functioneren. De idee achter dit eiwitrijke dieet is dat het lichaam de vetreserves gaat aanspreken. De vetverbranding zorgt ervoor dat we gaan afvallen zonder onze spieren af te breken. Bovendien zorgen eiwitten voor een langer verzadigingsgevoel waardoor we minder geneigd zijn om meer te eten. Dit maakt het dieet makkelijker vol te houden.
De verschillende fasen van een maaltijdvervangend dieet
Een maaltijdvervangend dieet bestaat uit 3 of 4 fasen: de voorbereidingsfase, actiefase, af- en opbouwfase en gewichtsbehoudsfase. Een dergelijk dieet is slechts tijdelijk. Ze moet als doel hebben uiteindelijk te werken naar een gezond voedingspatroon.
Maaltijdvervangende producten worden vaak ook aangeboden door ziekenhuizen. Bijvoorbeeld als mensen moeten afvallen voor een operatie.

De voor- en nadelen van maaltijdvervangers

1. VOORDELEN

Nutriëntendichtheid
Hoogwaardige maaltijdvervangers bieden een uitgebalanceerde mix van voedingsstoffen. Zo bevatten wettelijk verplicht voldoende vitaminen en mineralen om minstens te voldoen aan de dagelijkse aanbevolen behoefte.
Gecontroleerde calorieën
Maaltijdvervangende diëten bevatten doorgaans weinig calorieën. Bij een juist en nauwkeurig gebruik helpen ze door hun verminderde calorie-inname bij een gewichtsbeheersingsprotocol.
Gemakkelijk en tijdbesparend
Maaltijdvervangers zijn snel en gemakkelijk te bereiden, waardoor ze geschikt zijn voor drukke levensstijlen.

2. NADELEN

Langdurig gebruik
Afhankelijkheid van het type en het merk maaltijdvervangers, brengen ze op lange termijn slechts een beperkt variatie op. Dit kan leiden tot het missen van ‘echte’ voeding, maar ook van belangrijke sociale en culturele aspecten van maaltijden.
Tekorten
Niet alle maaltijdvervangers zijn gelijk. Sommige kunnen mogelijks niet alle benodigde voedingsstoffen bieden. Dit kan leiden tot tekorten. Daarom mogen maaltijdvervangers soms niet langer dan 3 weken worden gebruikt zonder medische begeleiding.
Hongergevoel
Hoewel producenten beweren dat maaltijdvervangers geen hongergevoel opwekken, zeggen sommige klanten het tegendeel.
Gebrek aan kauwen
Het overslaan van maaltijden waarbij gekauwd wordt, kan psychologische en fysiologische nadelen hebben.
Smaak en textuur
Sommige mensen vinden de smaak en textuur van maaltijdvervangers minder bevredigend dan echte voeding.
Caloriebeperking moeilijk uit te houden
Doordat maaltijdvervangers minder calorieën bevatten vervalt men vaak terug in het oude eetpatroon en is de kans op het jojo-effect des te groter.

Zoete smaak
Veel maaltijdvervangende producten hebben een zoete smaak. Na verloop van tijd kan ofwel een afkeer ontstaan voor deze producten of een verslaving aan de zoete smaak. Koop daarom bij voorkeur niet gezoete maaltijdvervangers.
Niet geschikt voor nierpatiënten
Een eiwitrijk dieet kan belastend zijn voor de nieren. Bij minder goed functionerende nieren wordt dit dieet afgeraden. Bij gezonde nieren zijn er bij een dieet van 12 weken geen schadelijke gevolgen gevonden.
Maaltijdvervangers zijn niet goedkoop
De begeleiding is soms gratis, maar de maaltijden moeten wel worden betaald. De totale kosten zijn in vergelijking met een normaal eetpatroon hoger. Maaltijdvervangers zijn dus niet voor iedereen weggelegd.

Wat zeggen onderzoeken over maaltijdvervangers?

Er zijn heel wat onderzoeken verricht naar de effectiviteit van maaltijdvervangers. We geven enkele resultaten mee:

Over het algemeen wordt aangetoond dat correct uitgevoerde diëten op basis van maaltijdvervangers helpen om af te vallen.
Een dieet dat veel eiwitten bevat kan belastend zijn voor de nieren. Bij eiwit afkomstig van planten zou dit niet het geval zijn.
Uit een studie met ruim 38.000 mensen waarbij een groep maaltijdvervangers op basis van dierlijke eiwitten kreeg, terwijl een andere groep plantaardige eiwitten kreeg om af te vallen, wordt aangetoond dat een eiwitrijk dieet op basis van dierlijke eiwitten een verhoogde kans heeft op diabetes.
Van sommige maaltijdvervangers is niet altijd duidelijk of ze geschikt zijn voor vegetariërs, veganisten, halal- of koosjer-levenswijze, glutenintolerantie, lactose-intolerantie, koemelkallergie of soja-allergie. Informeer je goed over het product als je tot een van deze groepen behoort.
Omdat eiwitten zorgen voor een verhoogde calciumafscheiding, is het aangeraden om naast dit dieet een goed calciumsupplement te gebruiken om osteoporose te vermijden..

CONCLUSIE

Maaltijdvervangers hebben zeker hun plaats in onze moderne wereld, vooral voor mensen die streven naar gemak, gewichtsbeheersing of aanvulling van voedingsstoffen. Echter, net als bij elke voedingskeuze, is evenwicht van cruciaal belang. Het is belangrijk om te onthouden dat het gebruik van maaltijdvervangers als onderdeel van een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet verstandig is. Ze kunnen een handige optie zijn, maar ze moeten niet de plaats innemen van verse, hele voedingsmiddelen die rijk zijn aan smaak, textuur en voedingsstoffen. Als je overweegt om maaltijdvervangers te gebruiken, is het raadzaam om een gezondheidsdeskundige te raadplegen om ervoor te zorgen dat je de juiste keuze maakt voor jouw specifieke behoeften en doelen.