Metabool syndroom – Deel 2
Metabool syndroom – Deel 2
Vorige week verdiepten we ons de verschillende kenmerken van het metabool syndroom, de diagnosecriteria en de oorzaken. We leerden hoe de wisselwerking tussen obesitas en insulineresistentie leiden tot de vicieuze cirkel van het metabool syndroom. Vandaag willen wij het hebben over de symptomen en de gevolgen, en sluiten we af met de cruciale vraag of het reversibel en te behandelen is …
Wat zijn de symptomen van het metabool syndroom?
Oorzaken, symptomen en gevolgen van het metabool syndroom zijn een vicieuze cirkel, een beetje zoals het verhaal van de kip en het ei. Zo zijn er verschillende klachten en symptomen die met het metabool syndroom in verband gelegd kunnen worden zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, overgewicht en obesitas, botontkalking (osteoporose), degeneratieve artritis (osteoartritis), jicht, geheugenstoornissen en cognitieve achteruitgang, de ziekte van Alzheimer, vruchtbaarheidsproblemen, seksuele disfunctie zoals erectiestoornis en een laag libido, chronische vermoeidheid, depressie, chronische stress, verschillende vormen van kanker zoals borstkanker, dikkedarmkanker, alvleesklierkanker, prostaatkanker en baarmoederkanker, chronische nierziekten, galstenen, slaapapneu, polycysteus ovariumsyndroom (PCOS), niet-alcoholische leververvetting (NAFLD - non-alcoholic fatty liver disease) en steatohepatitis (NASH).
Op welke manier de verschillende onderliggende aandoeningen en het metabool syndroom precies met elkaar samenhangen is de dag van vandaag nog onvoldoende duidelijk. Wat we wel zien is dat mensen met het metabool syndroom geplaagd gaan met een chronische laaggradige ontstekingsactiviteit die niet te wijten zijn aan een virus of bacterie. Daarnaast zien we ook beschadiging van cellen door een verhoogde oxidatieve stress, een slechte werking van de endotheelcellen in bloed- en lymfevatwanden en een verhoogde bloedstolling door een snellere klontering van de bloedplaatjes.
Wat zijn de gevolgen en complicaties van het metabool syndroom?
Het metabool syndroom is als een sluipmoordenaar. De ziekteverschijnselen en symptomen blijven lange tijd onopgemerkt zodat metabool syndroom zich onder radar ontwikkelt. Zo kunnen mensen jarenlang rondlopen met licht verhoogde cholesterol- en bloedwaarden en een licht verhoogde bloeddruk zonder te vermoeden wat er echt aan de gang is. Meestal wordt pas een diagnose gesteld als iemand hartklachten of diabetes krijgt.
• Hart- en vaatziekten
Met het metabool syndroom heb je binnen de 5 tot 10 jaar 2 keer meer kans op hart- en vaatziekten zoals een beroerte, hartinfarct, en vernauwing en verharding van de slagaders (atherosclerose) in de benen.
• Diabetes
Met metabool syndroom heb je zelfs 5 keer meer kans op het ontwikkelen van diabetes type 2.
• Leververvetting en galblaasproblemen
De lever speelt een belangrijke rol in de vetstofwisseling. Zo produceert de lever cholesterol, maar ook galvloeistof voor de vertering van de vetten in de twaalfvingerige darm. Te veel vetten eten zorgt voor een overbelasting van deze werking.
De lever neemt ook afbraakproducten van vetten (vrije vetzuren, triglyceriden) op uit het bloed om ze te verwerken tot andere vetachtige stoffen die dan weer afgeven worden aan het bloed. Een te veel van die afbraakproducten van vetten of vrije vetzuren verstoort de vetstofwisseling waardoor het vet zich in de levercellen gaat ophopen en leververvetting (NAFLD) veroorzaakt. Ernstige leververvetting kan uiteindelijk leiden tot levercirrose.
• Orgaanvet
Diepliggend vet in de buik (visceraal vet) dat opgeslagen ligt rond de organen gaat op den duur zelf gaan werken als een orgaan. Zoals we vorige week zagen, gaan deze vetcellen niet alleen ontstekingsbevorderende stoffen, maar ook anderen stoffen gaan produceren die de insulinegevoeligheid verminderen, met als gevolg een ontregelde bloedsuikerspiegel.
Bij mannen zet visceraal vet het hormoon testosteron om in oestrogeen, wat de vetopslag nog bevordert. Meer vetopslag zorgt voor meer overgewicht en veroorzaakt toenemende bloedsuiker- en cholesterolwaarden en bloeddruk.
• Andere gevolgen
Er zijn aanwijzingen dat het metabool syndroom slaapapneu, depressie en de ziekte van Alzheimer kunnen bevorderen. Patiënten met metabool syndroom zullen sneller verouderen en hebben een verhoogd risico om ook van andere psychische en lichamelijke aandoeningen te krijgen.
De verschillende ziekteverschijnselen of symptomen worden niet gewoon bij elkaar opgeteld, maar ze versterken elkaar. Zo tellen twee symptomen niet als dubbel, maar als vier tot zelfs zes keer zo zwaar. Diabetes en een hoge bloeddruk verhogen elk afzonderlijk 2,5 keer het risico van een hartaanval. Maar als beide aandoeningen samen voorkomen, is het risico 8 keer zo hoog. Verstoorde lipidenwaarden verhogen 16 keer de kans op een hartinfarct, maar als dit voorkomt samen met een hoge bloeddruk en/of diabetes, is het risico 20 keer hoger. Andersom geldt ook dat als je een symptoom kunt wegnemen, je het risico met dezelfde mate vermindert als zonet beschreven.
Wat kun je zelf doen tegen het metabool syndroom
Hoe ernstig deze aandoening ook mag zijn, ze is reversibel mits het aanpassen van je voedingspatroon en je levensstijl.
Zoals je ziet, heeft de patiënt het terugschroeven van metabool syndroom voor een belangrijk deel in eigen handen.
Wat kan je arts doen?
Je arts zal je eerst vragen om gedurende een bepaalde periode je levensstijl aan te passen. Daarna controleert hij of je bloedwaarden, gewicht en bloeddruk verbeterd zijn. Bij verbetering zul je waarschijnlijk geen medicatie moeten nemen, maar wel je gezonde levensstijl aanhouden. Zijn de resultaten onvoldoende verbeterd, dan kan de arts een behandeling voorstellen op basis van voedingssupplementen of medicijnen. Er bestaan echter geen geneesmiddelen of producten die alle aspecten van het metabool syndroom samen behandelen. Daarom gaat de aandacht vooral naar het streven naar een normale bloeddruk, normale vetten- en bloedsuikerwaarden en de preventie van bloedklontervorming.
Vorige week verdiepten we ons de verschillende kenmerken van het metabool syndroom, de diagnosecriteria en de oorzaken. We leerden hoe de wisselwerking tussen obesitas en insulineresistentie leiden tot de vicieuze cirkel van het metabool syndroom. Vandaag willen wij het hebben over de symptomen en de gevolgen, en sluiten we af met de cruciale vraag of het reversibel en te behandelen is …
Wat zijn de symptomen van het metabool syndroom?
Oorzaken, symptomen en gevolgen van het metabool syndroom zijn een vicieuze cirkel, een beetje zoals het verhaal van de kip en het ei. Zo zijn er verschillende klachten en symptomen die met het metabool syndroom in verband gelegd kunnen worden zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, overgewicht en obesitas, botontkalking (osteoporose), degeneratieve artritis (osteoartritis), jicht, geheugenstoornissen en cognitieve achteruitgang, de ziekte van Alzheimer, vruchtbaarheidsproblemen, seksuele disfunctie zoals erectiestoornis en een laag libido, chronische vermoeidheid, depressie, chronische stress, verschillende vormen van kanker zoals borstkanker, dikkedarmkanker, alvleesklierkanker, prostaatkanker en baarmoederkanker, chronische nierziekten, galstenen, slaapapneu, polycysteus ovariumsyndroom (PCOS), niet-alcoholische leververvetting (NAFLD - non-alcoholic fatty liver disease) en steatohepatitis (NASH).
Op welke manier de verschillende onderliggende aandoeningen en het metabool syndroom precies met elkaar samenhangen is de dag van vandaag nog onvoldoende duidelijk. Wat we wel zien is dat mensen met het metabool syndroom geplaagd gaan met een chronische laaggradige ontstekingsactiviteit die niet te wijten zijn aan een virus of bacterie. Daarnaast zien we ook beschadiging van cellen door een verhoogde oxidatieve stress, een slechte werking van de endotheelcellen in bloed- en lymfevatwanden en een verhoogde bloedstolling door een snellere klontering van de bloedplaatjes.
Wat zijn de gevolgen en complicaties van het metabool syndroom?
Het metabool syndroom is als een sluipmoordenaar. De ziekteverschijnselen en symptomen blijven lange tijd onopgemerkt zodat metabool syndroom zich onder radar ontwikkelt. Zo kunnen mensen jarenlang rondlopen met licht verhoogde cholesterol- en bloedwaarden en een licht verhoogde bloeddruk zonder te vermoeden wat er echt aan de gang is. Meestal wordt pas een diagnose gesteld als iemand hartklachten of diabetes krijgt.
• Hart- en vaatziekten
Met het metabool syndroom heb je binnen de 5 tot 10 jaar 2 keer meer kans op hart- en vaatziekten zoals een beroerte, hartinfarct, en vernauwing en verharding van de slagaders (atherosclerose) in de benen.
• Diabetes
Met metabool syndroom heb je zelfs 5 keer meer kans op het ontwikkelen van diabetes type 2.
• Leververvetting en galblaasproblemen
De lever speelt een belangrijke rol in de vetstofwisseling. Zo produceert de lever cholesterol, maar ook galvloeistof voor de vertering van de vetten in de twaalfvingerige darm. Te veel vetten eten zorgt voor een overbelasting van deze werking.
De lever neemt ook afbraakproducten van vetten (vrije vetzuren, triglyceriden) op uit het bloed om ze te verwerken tot andere vetachtige stoffen die dan weer afgeven worden aan het bloed. Een te veel van die afbraakproducten van vetten of vrije vetzuren verstoort de vetstofwisseling waardoor het vet zich in de levercellen gaat ophopen en leververvetting (NAFLD) veroorzaakt. Ernstige leververvetting kan uiteindelijk leiden tot levercirrose.
• Orgaanvet
Diepliggend vet in de buik (visceraal vet) dat opgeslagen ligt rond de organen gaat op den duur zelf gaan werken als een orgaan. Zoals we vorige week zagen, gaan deze vetcellen niet alleen ontstekingsbevorderende stoffen, maar ook anderen stoffen gaan produceren die de insulinegevoeligheid verminderen, met als gevolg een ontregelde bloedsuikerspiegel.
Bij mannen zet visceraal vet het hormoon testosteron om in oestrogeen, wat de vetopslag nog bevordert. Meer vetopslag zorgt voor meer overgewicht en veroorzaakt toenemende bloedsuiker- en cholesterolwaarden en bloeddruk.
• Andere gevolgen
Er zijn aanwijzingen dat het metabool syndroom slaapapneu, depressie en de ziekte van Alzheimer kunnen bevorderen. Patiënten met metabool syndroom zullen sneller verouderen en hebben een verhoogd risico om ook van andere psychische en lichamelijke aandoeningen te krijgen.
De verschillende ziekteverschijnselen of symptomen worden niet gewoon bij elkaar opgeteld, maar ze versterken elkaar. Zo tellen twee symptomen niet als dubbel, maar als vier tot zelfs zes keer zo zwaar. Diabetes en een hoge bloeddruk verhogen elk afzonderlijk 2,5 keer het risico van een hartaanval. Maar als beide aandoeningen samen voorkomen, is het risico 8 keer zo hoog. Verstoorde lipidenwaarden verhogen 16 keer de kans op een hartinfarct, maar als dit voorkomt samen met een hoge bloeddruk en/of diabetes, is het risico 20 keer hoger. Andersom geldt ook dat als je een symptoom kunt wegnemen, je het risico met dezelfde mate vermindert als zonet beschreven.
Wat kun je zelf doen tegen het metabool syndroom
Hoe ernstig deze aandoening ook mag zijn, ze is reversibel mits het aanpassen van je voedingspatroon en je levensstijl.
- Gewichtsverlies
Een gewichtsverlies van 5 à 10% kan al voldoende om een positief effect te hebben op de bloeddruk, de bloedvetten en de bloedsuikerwaarde. Studies hebben aangetoond dat een gemiddeld gewichtsverlies van 7 % het risico op diabetes type 2 al met 58 % kan doen dalen. Wetende dat momenteel 1 op de 12 Belgen diabetes type 2 heeft en er voorspeld wordt dat dit aantal nog toeneemt naar 1 op de 10 tegen 2040, wordt het een hele uitdaging om deze evolutie terug te dringen.
- Gezonde ‘hartvriendelijke’ voeding
Zorg voor een gevarieerd voedingspatroon met voldoende vezels en vermijd ongezonde vetten, toegevoegde suikers en zout. Plantaardige voedingsmiddelen zoals aardappelen, volkoren graanproducten, groenten en fruit vormen de basis van elke maaltijd. Dierlijke voedingsmiddelen zoals vlees, vis, ei, melkproducten en kaas volstaan in kleinere hoeveelheden. Geef de voorkeur aan verse voeding en ban je klant-en-klare maaltijden. Vermijd zo veel mogelijk snoep, koekjes, gebak, chocolade, hartige snacks en frisdrank. Beperk je alcoholgebruik tot af en toe een glaasje rode wijn.
Lukt het niet om dit alleen te doen? Laat je dan begeleiden door een diëtist die je kan motiveren bij gedragsveranderingen en advies kan geven over je eet- en leefpatroon in functie van je persoonlijke voedingsbehoeften.
- Voldoende bewegen
Neem minstens 3 à 4 keer per week een half uurtje van je tijd om te bewegen. Ga wandelen, zwemmen, joggen, fitnessen volgens je eigen tempo en kunnen. Ideaal hierbij is dat je lichtjes gaat transpireren en een beetje kortademig wordt.
- Stop met roken
Hoewel roken niet direct tot de oorzaken van het metabool syndroom behoort, draagt het wel in belangrijke mate bij tot de ontwikkeling van cardiovasculaire aandoeningen en diabetescomplicaties. Ermee stoppen betekent sowieso een meerwaarde voor je gezondheid.
- Dag- en nachtritme
Je centrale biologische klok wordt autonoom gereguleerd in de hypothalamus. Het daglicht zorgt ervoor dat je sympathische en parasympatische activiteit elkaar ritmisch afwisselen. Je hormonen en je spijsvertering zijn hierop afgestemd. Een onregelmatig leven, maar ook te veel calorieën en tussendoortjes zorgen voor een ontregeling van je biologische klok, en dus ook van de regelmaat waarmee je lichaam energie moet gaan produceren. Ook dat kan leiden tot gewichtstoename.
Zoals je ziet, heeft de patiënt het terugschroeven van metabool syndroom voor een belangrijk deel in eigen handen.
Wat kan je arts doen?
Je arts zal je eerst vragen om gedurende een bepaalde periode je levensstijl aan te passen. Daarna controleert hij of je bloedwaarden, gewicht en bloeddruk verbeterd zijn. Bij verbetering zul je waarschijnlijk geen medicatie moeten nemen, maar wel je gezonde levensstijl aanhouden. Zijn de resultaten onvoldoende verbeterd, dan kan de arts een behandeling voorstellen op basis van voedingssupplementen of medicijnen. Er bestaan echter geen geneesmiddelen of producten die alle aspecten van het metabool syndroom samen behandelen. Daarom gaat de aandacht vooral naar het streven naar een normale bloeddruk, normale vetten- en bloedsuikerwaarden en de preventie van bloedklontervorming.
