Wat is fytotherapie?
Fytotherapie is het gebruik van planten en kruiden onder de vorm van poeders, tincturen of infusies voor de behandeling van gezondheidsklachten en ziekten. Fytotherapie is ongetwijfeld de beste aanpak om de meeste dagelijkse kwaaltjes te voorkomen en te behandelen.
Door de eeuwen heen en over de continenten heen heeft de mensheid kennis verworven over planten en hun medicinale eigenschappen. Traditionele kruidengeneeskunde (Chinese, Indiase, Zuid-Amerikaanse, Afrikaanse...) heeft een rijke traditie en kennis die sinds de oudheid opgebouwd en overgeleverd werd.
De hedendaagse fytotherapie onderscheidt zich van de traditionele kruidengeneeskunde door zijn wetenschappelijk bewezen doeltreffendheid. Ten opzichte van de farmaceutische geneesmiddelen heeft fytotherapie dan weer de voordelen dat de ingrediënten van natuurlijke oorsprong zijn en dat de eventuele nevenwerkingen slechts mild of beperkt zijn.
Ondanks hun wetenschappelijke status worden fytotherapeutische middelen niet overal erkend als conventionele (allopathische) geneesmiddelen, maar als een natuurlijke geneeswijze. Ze worden daarom soms ingedeeld onder de voedingssupplementen. In de EU kunnen plantaardige geneesmiddelen tegenwoordig geregistreerd worden waardoor ze deel uitmaken van de reguliere gezondheidszorg.
Geschiedenis van de kruidengeneeskunde
Vruchten, wortels, planten en andere natuurlijke substanties zijn al heel lang bekend om hun nutritionele, maar ook geneeskrachtige eigenschappen.
De eerste geschreven teksten over kruidengeneeskunde dateren van 3000 jaar vóór Christus en zijn door de Soemeriërs in spijkerschrift gegraveerd op kleitabletten. Zij gebruikten planten zoals mirte, hennep, tijm, wilg in gefilterde afkooksels.
De Ebers Papyrus, daterend uit de 16e eeuw v. Chr., is de eerste bekende medische informatie gewijd aan geneeskrachtige planten. Met zijn 110 pagina’s verwijst dit verreweg meest uitgebreide naslagwerk van het Oude Egypte naar nog oudere documenten waarin tientallen planten genoemd worden samen met de gebruiksinstructies.
Duizenden jaren lang was de kruidengeneeskunde de belangrijkste geneeswijze voor talrijke ziekten. Vandaag de dag worden medicinale kruiden wereldwijd nog steeds op grote schaal en met succes toegepast door miljoenen mensen voor wie de westerse geneeskunde grotendeels ontoegankelijk blijft.
Met de opkomst van de moderne chemie aan het einde van de 19e eeuw en de ontdekking van nieuwe geneesmiddelen die als wondermiddelen worden beschouwd, is de kruidengeneeskunde in de westerse landen naar de achtergrond verdwenen onder de noemer "grootmoeders middeltjes" met twijfelachtige effecten.
Deze marginalisering was maar van korte duur. De schadelijke bijwerkingen van de meeste synthetische geneesmiddelen werden al snel duidelijk en de belangstelling voor planten leefde weer op.
Vandaag de dag hebben de vooruitgang bij de identificatie van actieve plantenbestanddelen, de ontdekking van nieuwe farmacologische eigenschappen en de algemene afwezigheid van bijwerkingen van kruidengeneesmiddelen ertoe bijgedragen dat fytotherapie een volwaardig geneesmiddel geworden is.
De recente wetenschappelijke en technische vooruitgang op het gebied van agronomie, plantenchemie en farmacologie heeft het mogelijk gemaakt nog veiligere, geschiktere en doeltreffendere therapeutische en galenische vormen te ontwikkelen.
De 21e eeuw wordt gekenmerkt door de opkomst van een nieuwe vorm van kruidengeneeskunde, die oude tradities verenigt met een wetenschappelijk bewezen doeltreffendheid, een sterke technologie die garant staat voor kwalitatieve en veilige producten met respect voor de plant en de natuur.
Officiële erkenning als geneesmiddel
Ondanks een geharmoniseerde geneesmiddelenwetgeving in de EU bestaan er per land grote verschillen qua erkenning van fytotherapeutische geneesmiddelen. Zo zijn er in Frankrijk en Duitsland veel meer fytotherapeutica geregistreerd dan in België en Nederland.
Planten registreren als geneesmiddelen is niet eenvoudig. Ze bevatten immers veel inhoudsstoffen met sterk wisselende hoeveelheden zodat het moeilijk is om de werkzaamheid ervan als geneesmiddel te onderzoeken. Daarbij kunnen planten niet gepatenteerd worden zodat er geen geld aan verdiend kan worden. Daarom werd op Europees niveau voorlopig beslist om traditionele kruidengeneesmiddelen te behandelen als generieke middelen. Enkel wetenschappelijk bewezen gezondheidsclaims mogen eraan toegeschreven worden. In België moeten voedingssupplementen die planten bevatten een notificatieprocedure ondergaan en qua etikettering en reclame voldoen aan gepaalde eisen voordat ze in de handel gebracht mogen worden.
Kwaliteitsgarantie
Werking van fytotherapie
De moderne geneeskunde is onontbeerlijk, maar is vooral aangewezen in noodgevallen en voor kortdurende behandelingen. Fytotherapie wordt eerder ingezet voor langdurige behandelingen. Door haar milde en diepgaande werking draagt de fytotherapie bij tot een goede lichaamsbalans door het lichaam te stimuleren zonder het te vergiftigen en zonder bijwerkingen, en zorgt ze voor een doeltreffende preventie tegen talrijke ziekten.
De beste manier om ernstige aandoeningen te voorkomen is door de eerste symptomen van bij het begin aan te pakken. Hier speelt fytotherapie ongetwijfeld een belangrijke rol. Zorgvuldig gekozen en op de juiste manier ingezet, genezen planten efficiënt en vaak vrij snel talrijke problemen zoals stress, slapeloosheid, gewrichtspijnen, spijsverteringsproblemen, luchtweginfecties, enz. Het ruime plantenaanbod en de talrijke toepassingsgebieden zorgen ervoor dat je altijd wel een plant vindt om je specifieke problemen te behandelen.
Het synergetisch effect van planten en kruiden
Een chemisch geneesmiddel bestaat meestal uit slechts één werkzaam bestanddeel. Zo is aspirine bijvoorbeeld niets anders dan acetylsalicylzuur. In de wilgenbast daarentegen die de bron is van aspirine, heb je een matrix aan stofjes die elk hun rol spelen: pijnstillende of ontstekingremmende werking, het transport van de werkzame bestanddelen naar de plaats waar ze nodig zijn, bescherming tegen de nevenwerkingen van andere stofjes, …
In werkelijkheid draagt de plant alle complexiteit van het leven in zich. Dit synergetisch geheel of deze totaliteit vormt uiteindelijk het totaalpoeder van een specifieke plant. En dat is nu net hetgeen waarmee fytotherapie zich onderscheid van chemische geneesmiddelen. Dat betekent dat de volledige plant over het algemeen doeltreffender is dan het geïsoleerde werkzame bestanddeel, wat de dag van vandaag meer dan wetenschappelijk bewezen is.
De synergie kan trouwens nog verbeterd worden door andere planten aan het product toe te voegen. Het principe van fytotherapie berust op het feit dat een plantenmix nog dieper op een aandoening kan inwerken. Bovendien kan de plantenmix aangepast worden in functie van de klachten van elke persoon.