Wat is selenium?
Selenium, ook wel seleen genoemd, is een essentieel sporenelement, wat betekent dat dit mineraal via de voeding opgenomen moet worden, maar dan in zeer kleine hoeveelheden. Het lichaam is in staat om 13 tot 30 milligram selenium op te slaan. Het grootste deel daarvan slaat het lichaam op in de spieren en in de schildklier.
Het element selenium is ontdekt in 1817 en genoemd naar de Griekse maangodin Selene. Vandaag, meer dan 200 jaar later, hebben de onderzoekers nog steeds niet het volledige potentieel van dit sporenelement ontsluierd.
Bronnen van selenium
Selenium komt voor in diverse voedingsmiddelen, zowel dierlijk als plantaardig. Vooral vis en zeevruchten, (orgaan)vlees, eieren, melkproducten, maar ook paranoten, broccoli, kool, knoflook, paddenstoelen en volkoren graanproducten zijn rijk aan selenium. Wist je dat één paranoot per dag al voldoende is om de nodige hoeveelheid selenium binnen te krijgen?
In plantaardige bronnen zoals granen en groente hangt de hoeveelheid selenium af van het seleniumgehalte in de bodem. Aan bijna al het veevoer wordt selenium toegevoegd zodat vlees- en melkproducten voldoende selenium zou bevatten.
In dierlijke en plantaardige voedingsmiddelen komt selenium voor onder de vormen van selenomethionine, selenocysteïne, seleniet en selenaat. De vormen selenomethionine en selenocysteïne komen het meeste voor en worden ook beter door het lichaam opgenomen dan seleniet en selenaat. Het lichaam neemt zo’n 70 % op van het selenium dat we binnenkrijgen via de voeding.
Gezondheidsvoordelen van selenium
Selenium is een veelzijdig mineraal dat bij zowat alle lichaamsprocessen betrokken is. Zo is selenium van essentieel belang voor het immuunsysteem en de schildklier, maar ook voor de groei en het goed functioneren van de hersenen en het zenuwstelsel. Het verhoogt de weerstand van het organisme en is essentieel voor de jodiumstofwisseling en de synthese van het schildklierhormoon.
Selenium is ook een belangrijke antioxidant. Oxidatie is een proces waarbij vrije radicalen gevormd worden in het lichaam. Dit zijn agressieve, schadelijke stoffen, die in hoge concentraties zelfs tot auto-immuunziekten en kanker kunnen leiden. Om dit te vermijden, is een antioxidante voeding belangrijk. Selenium heeft een antioxidante werking en beschermt de rode bloedlichaampjes en de cellen tegen beschadiging door oxidatieve stress. Selenium beschermt ons ook tegen ontstekingen en ouderdomsverschijnselen, houdt onze spieren gezond en ondersteunt hart en bloedvaten.
Selenium neemt deel aan de detoxificatie van exogene (van buitenaf) stoffen. Zo bindt en verwijdert selenium zware metalen zoals lood, cadmium, kwik die door verontreiniging in de voeding kunnen terechtkomen. Weet echter dat deze zware metalen ook in sigarettenrook zitten.
Selenium draagt bij tot het behoud van gezond haar en gezonde nagels.
Selenium ondersteunt de spermaproductie en verbetert hiermee de vruchtbaarheid bij mannen.
Seleniumtekort
Seleniumtekort komt meer voor dan we denken, onder meer bij vegetariërs en veganisten omdat onze grond arm is aan selenium. Seleniumtekort komt ook voor bij ouderen, mensen die aan de nierdialyse zitten, mensen met HIV, de ziekte van Crohn, mensen die toxisch belast zijn en -/of bepaalde medicijnen gebruiken.
Symptomen die in onze streken zouden kunnen wijzen op een seleniumtekort zijn onder meer een verminderde weerstand tegen oxiderende stress, een verhoogde gevoeligheid voor (virale) infecties, hartstoringen, spierpijn, spierzwakte, hypothyroïdie, neerslachtigheid, depressie, vermoeidheid, concentratieproblemen, verhoogde kans op kanker, hart- en vaatziekten en fertiliteitsproblemen.
Aanbevolen dagelijkse inname van selenium
Nevenwerkingen bij te hoge doses
Het lichaam kan zowel fysiek als geestelijk niet zo goed omgaan met een seleniumtekort, maar een te veel selenium is ook niet gezond en kan zelfs levensbedreigende gevolgen hebben.
Selenium heeft maar een nauwe marge tussen efficiëntie en toxiciteit. Dat betekent dat je de toelaatbare bovengrens van dagelijkse inname niet mag overschrijden.
Via de voeding is het vrijwel onmogelijk om te veel selenium binnen te krijgen. Neem je echter selenium via een of meerdere voedingssupplementen, dan kun je er snel te veel van binnenkrijgen. Een overdosis aan selenium herken je aan haarverlies, broze nagels, misselijkheid, diarree, tandproblemen, prikkelbaarheid, vermoeidheid, huidbeschadigingen en aandoeningen van het zenuwstelsel.
Langdurige suppletie (gedurende meerdere jaren) met een dosis vanaf 300 microgram (mcg = µg op de verpakking) per dag wordt door het EFSA als niet meer veilig beschouwd omdat het geassocieerd is met een verhoogde sterftekans. Langdurige seleniumsuppletie kan ook de cholesterolspiegel en de kans op diabetes type 2 verhogen, mogelijks ook de kans op glaucoom.
De Hoge Gezondheidsraad vindt dit nog te hoog en stelt daarom een maximaal toegelaten inname van 200 µg per dag voor. En dit voor zowel kinderen als volwassenen.
Gebruiksaanwijzing
- Algemene dagelijkse adviesdosering: 100 µg/dag
- Therapeutische dosering: 100 à 200 µg/dag
Contra-indicaties
- · De inname van selenium is af te raden bij prostaatkanker omdat het de kans op agressieve prostaatkanker en overlijden verhoogt.
Interactie met medicijnen, andere supplementen of voedingsmiddelen
- Selenium kan de werking van cholesterolverlagende medicatie (statines) en bloedverdunners beïnvloeden. Let op: druivenpitextract/resveratrol, gember, ginkgo biloba, ginseng, groene thee, knoflook/quercetine, kurkuma, lijnzaad, Q10, visolie/omega-3 vetzuren en vitamine E hebben ook een bloedverdunnend effect. Wees voorzichtig bij het gebruik en meld combinatiegebruik zeker aan je arts.
- Als je in behandeling bent of was voor schildklierafwijkingen vraag je best advies aan je behandelende arts alvorens seleniumsupplementen te gebruiken.
- Corticosteroïden kunnen de uitscheiding van selenium met de urine verhogen en de seleniumstatus verlagen. In combinatie met corticosteroïden kan de inname van selenium leiden tot een verminderde werkzaamheid van de corticosteroïden.
- De anticonceptiepil kan de seleniumstatus verlagen.
- Vitamine C kan de absorptie van selenium verlagen.
- Dierenonderzoek heeft voorlopig uitgewezen dat selenium de sederende werking van barbituraten kan versterken.
- Maagzuurremmers kunnen de opname van selenium remmen.
- Valproïnezuur kan de seleniumstatus verlagen.
- Astragalus verhoogt mogelijks de seleniumstatus.
- Omega-3 vetzuren verhogen mogelijks de seleniumopname en selenium verlaagt de (per)oxidatieve effecten van omega-3 vetzuren.
- Omwille van zijn antioxidante werking zou selenium de oxidatieve stress bij gebruik van chemotherapie verlagen, de activiteit van glutathionperoxidase verhogen en het effect van behandelingen met een oxiderende werking zoals radiotherapie, cyclofosfamiden, dacarbazine, platinumanalogen, anthracyclines en antitumorale antibiotica bleomycine en mitomycine, verminderen. Gebruik in dat geval geen selenium tijdens de behandeling en ook niet 2 dagen ervoor en erna.