Parasieten en parasitaire infecties – Mild tot ernstig

27 oktober 2023

medibib-week43-parasieten-socialemedia

Parasieten en parasitaire infecties 

Parasitaire infecties zijn wijdverspreide en diverse groepen van ziekten die veroorzaakt worden door parasieten, micro-organismen die afhankelijk zijn van andere levende organismen (gastheer) om zich te voeden en voort te planten. De parasieten kunnen variëren van eenvoudige eencellige organismen tot complexe wormen en geleedpotigen. Hoewel sommige parasitaire infecties mild zijn, kunnen anderen ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken bij zowel mens als dier. Dit artikel onderzoekt de verschillende aspecten van parasieten en parasitaire infecties, waaronder hun types, levenscycli, impact op gastheren en bestrijdingsmaatregelen.


Wat zijn parasieten?

Parasieten zijn organismen die in staat zijn om op een andere levende gastheer te leven en hen hun voedingsstoffen en/of energiebronnen te onttrekken, vaak ten koste van de gastheer zelf. De relatie tussen parasiet en gastheer is doorgaans asymmetrisch en kan variëren van tijdelijk en mild tot langdurig en schadelijk voor de gastheer. Parasieten zijn afhankelijk van de gastheer voor overleving, voortplanting en verspreiding.


Soorten parasieten

Parasieten kunnen verschillende vormen aannemen, variërend van eencellige micro-organismen zoals protozoa tot complexe meercellige organismen zoals wormen en geleedpotigen. Ze kunnen zich aanpassen aan verschillende omgevingen en levensstijlen, en ze hebben vaak gespecialiseerde structuren en mechanismen ontwikkeld om zich aan de gastheer te hechten, voedingsstoffen te absorberen en zich te vermenigvuldigen.
Er zijn verschillende soorten parasieten, waaronder endoparasieten die binnenin de gastheer leven, zoals interne wormen, en ectoparasieten die aan de buitenkant van de gastheer leven, zoals teken en luizen. De interactie tussen parasiet en gastheer kan variëren van commensalisme (waarbij de parasiet profiteert zonder de gastheer schade toe te brengen) tot parasitisme (waarbij de parasiet de gastheer schade toebrengt) en zelfs pathogenese (waarbij de parasiet ziekten veroorzaakt bij de gastheer). Sommige parasieten hebben een voorkeur voor de darm of andere plaatsen in het lichaam zoals lever, longen, klieren, huid, bloed…

 

Types parasieten


Verder kunnen parasieten ook onderverdeeld worden in verschillende categorieën op basis van hun grootte, levenswijze en biologische kenmerken. De belangrijkste categorieën zijn:
  • Protozoa
    Dit zijn eencellige parasieten die zich in het lichaam voortbewegen door middel van trilhaartjes of schijnvoetjes. In hun gastheren kunnen ze diverse ziekten veroorzaken, zoals malaria (Plasmodium), dysenterie (Entamoeba histolytica) en slaapziekte (Trypanosoma).
     
  • Helminthen
    Deze parasieten omvatten platwormen (cestoden en trematoden) en rondwormen (nematoden). Bekende voorbeelden zijn lintwormen (Taenia), leverbot (Fasciola hepatica) en spoelwormen (Ascaris).
     
  • Arthropoden
    Dit zijn geleedpotige parasieten zoals teken, luizen, vlooien en mijten. Ze kunnen ziekten zoals de ziekte van Lyme (door teken) en tyfus (door luizen) veroorzaken.
 

Hoe kom je aan parasieten?


Parasieten leven in vruchten, rauwkost, vlees, water, de bodem, openbare sanitaire plaatsen, planten, (huis)dieren en mensen. Om te overleven en zich te vermenigvuldigen, hebben ze altijd een gastheer nodig. Parasieten leven dus een parallel leven in het lichaam van hun gastheer. Ze leven van de energie en voeden zich met de cellen of het voedsel van de gastheer. Besmetting met een parasiet kan plaatsvinden van dier op dier, van dier op mens, van mens op mens en van mens op dier. Als iemand besmet is, zijn er vaak meerdere personen binnen het gezin geïnfecteerd.
De overdracht van de ene gastheer naar de andere kan op verschillende manieren plaatsvinden:
  • Door direct lichaamscontact: vlooien, mijten, luizen
  • Door het eten van besmet vlees (lintwormen) of besmette vruchten (vossenlintworm) die parasieten, larven of eieren van parasieten bevatten
  • Door besmet water te drinken (Schistosoma)
  • Via contact met huisdieren (Toxoplasma)
  • Door rechtstreeks binnen te dringen in de huid van de voeten, benen of bilstreek (Ascaris, een rondworm die in de bodem leeft)
  • Via een beet van een mug, vlieg of teken (Wuchereria bancrofti)
 

Levenscycli van parasieten


De levenscyclus van een parasiet omvat verschillende stadia zoals eieren, larven (juvenielen), cysten en volwassenen, vaak met wisselende gastheren. De meeste parasitaire infecties vereisen een tussengastheer naast de definitieve gastheer. Zo doorloopt de levenscyclus van de malariaparasiet bijvoorbeeld een mug als tussengastheer en een mens als definitieve gastheer. Tijdens het levenscyclusproces verandert de parasiet van vorm en doet het vaak schade aan de gastheerorganismen.


Welke impact hebben parasieten op hun gastheren, de mens?
 

In recente medische studies wordt geschat dat 85% à 95% van de westerse bevolking besmet is door minstens 1 parasiet. Parasitaire infecties variëren van milde symptomen tot levensbedreigende ziekten, afhankelijk van factoren zoals de parasietsoort, de infectiedosis, de parasitaire bijproducten, en je natuurlijke weerstand. Door een gezond afweersysteem ontwikkelen de meeste besmettingen zich niet tot een infectie zodat je er niet ziek van wordt. De meeste parasieten worden al van bij het eerste contact met je lichaam onschadelijk gemaakt. In enkele gevallen dringt de parasiet echter verder je lichaam binnen zodat er dan wel sprake is van een infectie. Je afweersysteem komt dan in actie om verdere verspreiding van de parasiet tegen te gaan. Hierdoor word je ziek en/of ontstaan er klachten. Langdurige, onbehandelde infecties kunnen leiden tot blijvende schade aan organen en weefsels.



Hoe een parasitaire infectie zich ontwikkelt
 

Bij een parasitaire besmetting ontwikkelt de gastheer niet meteen klachten. Tussen het infectiemoment en het tijdstip dat de eieren in de ontlasting verschijnen of dat er parasieten in het bloed gevonden worden ((prepatente periode) kan hun aanwezigheid nog niet bewezen worden. Maar ze zijn er wel en eens in je lichaam creëren ze giftige stoffen via hun uitwerpselen, hun urine (100% chemicaliën) en hun dode lichamen. Dergelijke toxines kunnen overal in het lichaam gezondheidsproblemen veroorzaken. Via onze zuiverende organen zoals lever, luchtwegen, huid en darmen, probeert ons lichaam ze te verwijderen wat veel energie kost. Parasieten nemen ook veel voedingsstoffen van ons weg waardoor ons lichaam verzwakt en steeds meer gezondheidsproblemen ondervindt.
Wat zijn de symptomen van een parasiet in je lichaam?
Parasitaire infecties variëren van asymptomatisch, vage klachten tot levensbedreigende symptomen. Vaak zijn de symptomen zo weinig specifiek dat er niet altijd een oorzaak gevonden kan worden.
  • Parasitaire belasting zonder klachten
    Zonder klachten weet de gastheer soms niet eens dat hij besmet is en wordt de parasiet toevallig ontdekt. In dat geval wordt de gastheer ‘drager’ genoemd. Bij gastheren met een verzwakt immuunsysteem kunnen dezelfde parasieten soms wel klachten geven.
     
  • Meest voorkomende klachten
    • Algemene klachten: jeuk en/of uitslag aan neus en anus, lichte koorts, zwakte, moeheid, duizeligheid, nachtelijk zweten
    • Centraal zenuwstelsel: stemmingswisselingen, nervositeit, depressie, geheugenstoornissen, angst, trage reflexen, rusteloze en moeilijke slaap, chronische vermoeidheid, hoofdpijn
    • Ademhalingsstelsel: kortademigheid, piepende ademhaling, (soms bloedend) hoesten
    • Maagdarmstelsel: maagpijn, chronische diarree, constipatie, slijmerige ontlasting, darmkrampen, overgeven, slecht ruikende winderigheid, opgeblazen gevoel, voedingsallergieën, galobstructie, gewichtsverlies
    • Spierpijn, gewrichtspijn
    • Ogen: blindheid, oogontsteking (conjunctivitis), gezwollen ogen
    • Huid en haar: huiduitslag, droge huid, eczeem, zweren, broos haar, haaruitval, gevoel dat er iets kruipt onder de huid
    • Baby’s en kinderen: neonatale prematuriteit, laag geboortegewicht, verhoogde kans op mortaliteit tijdens de zwangerschap, groeistoornissen, mentale achterstand
    • Urineweginfecties, schade aan de nieren
    • Bloed en lymfe: bloedarmoede (anemie) en ijzertekort, stijging IgG, stijging eosinofielen, vochtretentie, schade aan het lymfestelsel, elefantiasis


Bestrijdingsmaatregelen


Het beheersen van parasitaire infecties omvat preventie, behandeling en controle.
  • Preventieve maatregelen om parasieten te vermijden
    • Was je handen, vooral na elk toiletbezoek
    • Vermijd besmet water en voedsel: koop kwaliteitsvol vlees, eet rauw vlees zo vers mogelijk en spoel goed je groenten voordat je ze rauw gaat eten
    • Kook of bak je kip of gehakt voldoende gaar
    • Verschoon de kattenbak met handschoenen, vooral als je zwanger bent
       
  • Parasietwerende supplementen
    • Kruidenextracten zoals zwarte walnoot, berberine, oregano-olie en kruidnagel, hebben antiparasitaire eigenschappen. Deze kruiden worden vaak verwerkt in supplementen vanwege hun antimicrobiële effecten.
    • Probiotica zijn gunstige bacteriën die het spijsverteringsstelsel ondersteunen. Hoewel ze niet rechtstreeks parasieten afweren, kunnen ze mogelijk helpen bij het handhaven van een gezonde darmflora, wat op zijn beurt het risico op bepaalde darmparasieten kan verminderen.
    • Vitaminen en mineralen zoals vitamine C, zink  en selenium helpen het immuunsysteem te versterken zodat het lichaam beter bestand wordt tegen infecties.
    • Andere natuurlijke ingrediënten zoals knoflook, tijm, oregano, kurkuma en papayazaden worden soms genoemd als natuurlijke middelen om parasieten te bestrijden.
       
  • Parasietdodende medicijnen
    Als bovenstaande middelen niet of onvoldoende helpen bij een parasitaire infectie kan de arts medicijnen voorschrijven om de parasieten te doden of uit je lichaam te verwijderen. De keuze van het juiste medicijn hangt af van het type parasiet en de ernst van de infectie:
    • Antiprotozoale middelen tegen eencellige parasieten (protozoa)
    • Anthelmintica tegen verschillende soorten wormen die het menselijk lichaam kunnen besmetten zoals lintwormen, spoelwormen en haakwormen.
    • Antimalariamiddelen tegen malariaparasieten van het geslacht Plasmodium
    • Antischistosomale middelen tegen schistosomen die via besmet water overgedragen worden
    • Shampoos en lotions tegen hoofdluizen
    • Middelen om teken en vlooien te bestrijden
Het is echter belangrijk om te streven naar juiste diagnose en behandeling, om resistentie tegen medicijnen te voorkomen.

CONCLUSIE

Parasitaire infecties blijven een aanzienlijke bedreiging voor de volksgezondheid wereldwijd. Hun diverse aard en complexe levenscycli maken ze uitdagend om te bestrijden. Onderzoek naar parasieten, hun biologie en de interacties met gastheren blijft van cruciaal belang voor het ontwikkelen van effectieve strategieën voor preventie, behandeling en controle. Het begrijpen van de ecologie en evolutie van parasitaire infecties kan bijdragen aan het verminderen van hun impact op zowel menselijke als dierlijke populaties.