Probiotica – Levende gezondheidsbevorderende bacteriën

22 maart 2024

Probiotica, levende bacteriën die je gezond maken

Probiotica hebben de laatste decennia veel aandacht getrokken van zowel wetenschappers als consumenten vanwege hun potentiële voordelen voor de gezondheid. Intussen weten heel wat mensen al dat het gaat om micro-organismen die van nature voorkomen in ons spijsverteringsstel. Maar wat doen ze daar precies en hoe komen ze eigenlijk onze gezondheid te goede? Ontdek het allemaal in onderstaand artikel.

Wat zijn probiotica?

Probiotica zijn levende micro-organismen, zoals bacteriën of gisten, die gunstige effecten hebben op de gezondheid van de gastheer voor zover ze in voldoende hoeveelheden worden ingenomen. De meest voorkomende probiotische stammen behoren tot de Lactobacillus- en de Bifidobacterium geslachten, hoewel er ook heel wat andere soorten zijn. Probiotica worden beschouwd als ‘goede’ bacteriën omdat ze op een positieve manier inwerken op het microbioom dat aanwezig is in ons lichaam.

Bronnen van probiotische stammen

Ze komen van nature voor in gefermenteerde voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir, kimchi en gefermenteerde groenten zoals zuurkool. Ze kunnen echter ook ingenomen worden als voedingssupplement onder de vorm van capsules, poeders of drankjes.

Waarvoor dienen probiotica?

Het spijsverteringsstelsel is de thuisbasis van een complex ecosysteem van bacteriën dat bekend staat als de darmmicrobioom. De aanwezige bacteriën spelen een cruciale rol bij :

het afbreken van voedsel
het stimuleren van het immuunsysteem
het beschermen tegen schadelijke micro-organismen.

Wanneer het evenwicht van het darmmicrobioom verstoord raakt (dysbiose), kan dit leiden tot verschillende gezondheidsproblemen zoals spijsverteringsstoornissen, ontstekingen en zelfs stemmingsstoornissen. Probiotica zijn een uitgebalanceerde aanvulling van ‘goede’ probiotische stammen die een gezonde balans van darmbacteriën kan bevorderen.

Wat zijn de voordelen van probiotica?

Antibacteriële effecten
Dit kan misschien contradictorisch klinken, maar probiotische micro-organismen kunnen concurreren met koloniserende pathogene bacteriën om fysieke ruimte en voedingsstoffen te veroveren in het darmslijmvlies van de gastheer. Vooral oraal ingenomen lactobacillen lijken een positief effect te hebben doordat ze minstens een week kunnen overleven. Lactobacillen produceren antibacteriële stoffen zoals bacteriocinen, waterstofperoxide, melkzuur of azijnzuur die de kolonisatie van pathogenen kunnen blokkeren.
Antidiabetische effecten
Heel wat veelbelovende studies suggereren dat probiotica antidiabetische effecten zouden hebben. Zo zouden probiotica korteketenvetzuren produceren die betrokken zijn bij de regulering van het metabolisme en de opname van glucose. Op die manier zouden probiotica de nuchtere bloedglucosespiegel en HbA1c bij patiënten met diabetes type 2 kunnen verlagen. Een andere studie toont aan dat bepaalde probiotische stammen de insulineresistentie en bloedglucose bij patiënten met insulineresistentie kan verminderen. Nog een andere studie met bepaalde stammen laat een verbetering van de glucosetolerantie zien bij patiënten met diabetes type 2.
Verbeterde spijsvertering
Probiotica kunnen spijsverteringsklachten helpen verlichten zoals overmatige gasproductie, opgeblazen gevoel, diarree en obstipatie door het herstellen van een gezond evenwicht in de darmen.
Versterking van het immuunsysteem
Een groot deel van ons immuunsysteem bevindt zich in de darmen, en een gezond darmmicrobioom is essentieel voor een goed functionerend immuunsysteem. Probiotica zijn veelvuldig onderzocht op hun potentieel voor het reguleren van het immuunsysteem. Daarbij werd vastgesteld dat het gebruik van bepaalde probiotica de immuunrespons van het lichaam kunnen beïnvloeden en de aanmaak van antilichamen tegen infectieuze organismen zoals rotavirus en influenza A kunnen verhogen.
Ondersteuning van het mentaal welzijn
Er is ook steeds meer bewijs dat de darmen een directe invloed hebben op de hersenen, via wat vaak de darm-hersen-as genoemd wordt. Probiotica kunnen mogelijks helpen bij het verbeteren van de stemming en het verminderen van angst en depressie.
Verbeterde huidconditie
Een gezond darmmicrobioom kan ook bijdragen tot een stralende huid en het verminderen van huidaandoeningen zoals acne en eczeem.

In welke situaties kunnen probiotica ingezet worden?

Hoewel er nog bijkomende onderzoeken nodig zijn, zijn onderstaande resultaten alvast veelbelovend:

Infectueuze diarree
Probiotica blijken de duur van acute infectieuze diarree bij zowel kinderen als volwassenen te verminderen. Rotavirus diarree bij kinderen en een Clostridioides difficile geïnduceerde infectie zijn hiervan voorbeelden.
Constipatie
Probiotica zou een statistisch significante verbetering tonen van de stoelgangfrequentie door de transittijd te verbeteren en de consistentie van de ontlasting te normaliseren.
Diarree door antibioticagebruik
Milde tot ernstige diarree is een veelvoorkomende nevenwerking van antibiotica. Probiotica zou het risico op diarree met zowat de helft kunnen verminderen.
Eczeem
Diverse studies tonen dat probiotica effectief kunnen zijn in het verminderen van atopische dermatitis (eczeem) bij zowel volwassenen als kinderen en zelfs bij zuigelingen. De wetenschappers suggereren dat probiotica het immuunsysteem van de darm kunnen moduleren, wat kan leiden tot een afname van de ontstekingsreactie in de huid.
Prikkelbare darm syndroom
Recente onderzoeken hebben aangetoond dat specifieke probiotische stammen niet alleen effectief zijn om buikpijn en een opgeblazen gevoel bij mensen met PDS te verminderen, sommige stammen zouden ook kunnen helpen om het immuunsysteem te reguleren en de ontstekingen in de darm te verminderen, en daarmee ook de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren.
Colitis ulcerosa
Probiotica blijken een gunstig effect te hebben op deze inflammatoire darmaandoening die gekenmerkt wordt door ontstekingen en zweren in de dikke darm en het rectum. Bovendien zouden probiotica het risico op een terugval verminderen.
Helicobacter pylori
Een aantal studies tonen aan dat probiotica kunnen bijdragen tot de uitroeiing van H. pylori, de effectiviteit van de standaardbehandeling kunnen verbeteren en de nevenwerkingen van antibiotica kunnen verminderen.
Bacteriële vaginosis
Verschillende studies tonen aan dat probiotica kunnen helpen om deze veelvoorkomende vaginale aandoening te voorkomen bij vrouwen met een verhoogd risico zoals zwangere vrouwen en vrouwen met een voorgeschiedenis. Zowel orale als vaginale probiotica kunnen effectief zijn bij het verminderen van de symptomen zoals vaginale afscheiding en geur.
Hypercholesterolemie
Probiotica zouden een significant gunstig effect hebben op verhoogde bloedwaarden van de totale cholesterol, de LDL-cholesterol en de triglyceriden.
Luchtweginfecties
Studies bij zowel kinderen als volwassenen hebben aangetoond dat het gebruik van probiotica zowel de ernst, de duur als de frequentie van luchtweginfecties kan helpen verminderen. Dit zou ook gelden voor middenoorontstekingen (otitis media), veroorzaakt door een bacteriële infectie bij kinderen.

Hoe worden probiotica toegediend?

Probiotica zijn verkrijgbaar in verschillende toedieningsvormen en doseringen. Het is daarom belangrijk om advies in te winnen bij een professionele zorgverlener voordat je ze gaat gebruiken, vooral als je bestaande gezondheidsproblemen hebt of medicijnen gebruikt. Bovendien is het belangrijk om te onthouden dat probiotica niet een ‘one-size-fits-all’ oplossing zijn. Wat voor de ene persoon werkt, hoeft niet per se voor een ander te werken. Het kan dus best zijn dat je wat zult moeten experimenteren - onder professionele begeleiding uiteraard - om de juiste probiotica en dosering te vinden die het beste bij jouw behoeften en probleem passen.

Veiligheid en interacties

De meeste probiotische stammen zijn veilig bij oraal en correct gebruik bij zowel volwassenen als kinderen. Ook bij zwangerschap en borstvoeding lijken ze veilig te zijn, maar professioneel advies voor gebruik is nog steeds sterk aanbevolen.
Hoewel probiotica de nevenwerkingen van antibiotica zoals diarree en andere gastro-intestinale klachten kunnen verminderen, is er toch enige bezorgdheid dat het gelijktijdig gebruik ook de werking van antibiotica zou kunnen verminderen. Daarom raden de meeste artsen aan om de probiotica pas na de antibioticakuur te gebruiken.
Sommige studies tonen aan dat probiotica de werking van immuunonderdrukkende medicijnen bij auto-immuunziekten kan verminderen.
Omdat Lactobacillen de neiging kunnen hebben schimmelinfecties te veroorzaken, is het niet altijd aangewezen om ze samen te nemen met schimmelwerende medicijnen (antimycotica).
Probiotica zijn niet aangewezen voor mensen met een verzwakt immuunsysteem zoals bij HIV, kanker of transplantatie omdat deze ‘goede’ bacteriën bij hen toch voor infecties kunnen zorgen.
Omdat sommige probiotica lactose of soja bevatten, moeten mensen met een allergie voor melkproducten of soja voorzichtig zijn.
Omdat sommige probiotica gemaakt zijn met schimmels, dienen mensen met een schimmelallergie voorzichtig te zijn bij het gebruik van probiotica.

Dosering

De aanbevolen dosering is afhankelijk van de leeftijd en het gewicht van het kind, en voor zowel volwassenen als kinderen afhankelijk van de probiotische stam, het type en de ernst van de aandoening.
Over het algemeen wordt aangeraden om een probioticum te nemen dat minstens 1 miljard CFU/KVU (kolonievormende eenheden) per dag bevat.
Probiotica moeten door de zure maag wat betekent dat zonder bescherming hun overlevingskansen om tot in de darmen te geraken uiterst klein zijn. Kies daarom altijd een antibioticaproduct met een zo hoog mogelijk overlevingspercentage en metabole activiteit.
Voor zwangere vrouwen is de aanbevolen dosering afhankelijk van de specifieke probiotische stam en het doel van het gebruik.

Conclusie

Probiotica hebben de potentie om een waardevolle aanvulling te zijn op een gezonde levensstijl en een evenwichtige voeding. Door het ondersteunen van een gezond darmmicrobioom, kunnen ze helpen bij het bevorderen van een betere spijsvertering, een sterker immuunsysteem en zelfs een verbeterd mentaal welzijn. Echter, net zoals met alle voedingssupplementen, is het belangrijk om verstandig om te gaan met probiotica en voor gebruik advies in te winnen bij een professionele zorgverlener. Met de juiste aanpak kunnen probiotica een waardevolle bondgenoot zijn in het herstel van je natuurlijke microbioom.