Snel ziek? Hou je immuniteit onder controle

7 april 2023

Ook last van een verzwakte immuniteit?
Ben je de laatste tijd ook zo vatbaar voor allerlei virussen, infecties, ontstekingen en andere kwaaltjes? Ondanks de goede bedoelingen van de verschillende maatregelen die getroffen werden om ons en onze naasten te beschermen tijdens de pandemie, heeft onze natuurlijke weerstand (immuniteit) een flinke deuk gekregen. En dat merken we aan het feit dat we sneller verkouden zijn, zwaarder getroffen worden door de griep en sneller na elkaar geraakt worden door een ‘nakomertje’ van het COVID-virus. Gelukkig is deze laatste dusdanig aan het afzwakken, dat we er weinig of nauwelijks nog last van hebben. Niettemin ondervinden we toch wel enige hinder van een zwakkere immuniteit. In dit artikel leer je iets meer over het begrip immuniteit en wat je kunt doen om je natuurlijke weerstand te versterken.

Wat is eigenlijk het immuunsysteem?
Ons immuniteitssysteem, in de volksmond ook wel afweersysteem genoemd, is een complex netwerk van cellen, organen, eiwitten en antilichamen die nauw samenwerken om ons te beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën, parasieten en schimmels, maar ook tegen schadelijke stoffen van buitenaf zoals gifstoffen (toxines), chemische voedingsadditieven, luchtvervuiling, sigarettenrook, uv-straling, radioactieve straling, zware metalen, schadelijke stoffen in verzorgingsproducten, …
Hoewel we pas stilstaan bij het belang van het immuunsysteem als het verzwakt is, is ze voortdurend actief bezig om je lichaam te beschermen.

Ons afweersysteem op drie verschillende niveaus
Dat het afweersysteem ontzettend ingenieus in elkaar zit, kunnen we het beste uitleggen aan de hand van onderstaande drie niveaus:

Afweer aan de frontlijn
De eerste cellen die geconfronteerd worden met ziekteverwekkende indringers zijn deze van de huid en de slijmvliezen in de mond, neus, ogen, luchtwegen, darmen en geslachtsorganen. De slijmvliezen produceren slijm en beschikken over trilhaartjes die de indringers tegenhouden en weer naar buiten werken.
Bovendien bevinden zich op de slijmvliezen miljarden gunstige bacteriën die samen het microbioom (darmflora, huidflora…) vormen dat deel uitmaakt van de frontlijn tegen ziekteverwekkers.
Aangeboren immuunsysteem
De basis van ons verdedigingsmechanisme bestaat uit afweercellen en signaalstoffen die samenwerken om het immuunsysteem te activeren en weer tijdig af te remmen in functie van de noden. De afweercellen hebben verschillende functies: de indringers doden door ze op te eten, stofjes aanmaken om bacteriën te doden, pathogenen zoals bacteriën, virussen, schimmels of parasieten omsluiten, opnemen en afbreken (fagocytose). De belangrijkste fagocyten, de neutrofielen in het bloed en de macrofagen in de weefsels, zorgen voor een snelle immuunreactie.
Verworven of specifieke immuunsysteem
Als de frontlinie en het aangeboren immuunsysteem er niet in slagen om specifieke ziekteverwekkers onschadelijk te maken, slaat het immuunsysteem hun informatie op in zijn geheugen en treedt een ander soort witte bloedcellen (lymfocyten) in actie. B-lymfocyten ontwikkelen zich vanuit het beenmerg, T-lymfocyten vanuit de thymus.
De lymfocyten worden in contact gebracht met het antigeen, een stukje eiwit van de specifieke indringer, en gaan zich vervolgens delen waardoor de lymfeklieren zwellen en we ons ziek gaan voelen. De B-lymfocyten maken antistoffen tegen het specifieke antigeen. De antistoffen die zich via het bloed verspreiden, binden zich aan de indringers en maken ze onschadelijk. T-lymfocyten daarentegen doden meteen de volledige geïnfecteerde cellen (cellyse). Doordat dit derde niveau van het immuunsysteem de informatie van het pathogeen opslaat in zijn geheugen, weet ze meteen wat te doen bij een volgende besmetting.

Mogelijke oorzaken van een verzwakt immuunsysteem
Door een verlaagde weerstand wordt het voor ziekteverwekkers gemakkelijker om het lichaam binnen te dringen en zich verder te ontwikkelen. Hierdoor kan het verloop van infecties ernstiger zijn. Factoren die de immuniteit kunnen verzwakken zijn:

Erfelijkheid
Hoe sterk je natuurlijke weerstand is, wordt voor een deel meegegeven met je genen.
Geboorteomstandigheden
Tijdens een geboorte met keizersnee en bij flessenvoeding in plaats van borstvoeding krijgt het kind weinig of geen gunstige afweerversterkende bacteriën mee van de moeder.
Slaaptekort
Aangezien het immuunsysteem voornamelijk ’s nachts actief is, zal het bij slaapgebrek minder doeltreffend worden. Bovendien worden er bij slaaptekort ontstekingseiwitten gevormd die kunnen leiden tot laaggradige ontstekingsziekten (chronische ontstekingen, stille ontstekingen). Omdat het immuunsysteem daardoor voortdurend overuren moet draaien, geraakt de weerstand verzwakt.
Tijdens de REM-slaap slaan de hersenen niet alleen herinneringen op in het langetermijngeheugen, het immuunsysteem slaat ook de informatie over de antigenen op in zijn geheugen. Bij slaapstoornissen geraakt de geheugenopslag verstoord.
Slechte voeding
Door de complexiteit van het immuunsysteem heeft het lichaam behoefte aan een brede waaier en rijke variatie van nutriënten. Een eenzijdig en ongezond voedingspatroon leidt al snel tot een verlaagde weerstand.
Stress
Voortdurende afgifte van het stresshormoon cortisol onderdrukt het specifieke immuunsysteem met als gevolg een hoger risico op ziekte en ontstekingen.
Bepaalde medicijnen
Medicijnen zoals prednison, corticosteroïden, maar ook chemotherapie zijn ervoor gekend dat ze het immuunsysteem onderdrukken.
Beweging
Zowel te veel als te weinig beweging hebben een nefaste invloed op de immuniteit.

Wat kun je zelf doen om je weerstand onder controle te houden?

Eet gezond en zorg voor een gevarieerde aanvoer van macronutriënten zoals koolhydraten, eiwitten en gezonde vetten en micronutriënten zoals vitaminen, mineralen en sporenelementen. Voedingsmiddelen die specifiek bijdragen tot de versterking van de natuurlijke weerstand zijn kaneel, pecannoten, champignons, knoflook, watermeloen, citrusvruchten, broccoli, rode paprika, chilipepers, vlierbessen en honing. Zorg voor een regenboog aan kleuren op je bord door rijkelijk te variëren met groenten en fruit.
Zorg voor voldoende slaap
Beweeg matig en regelmatig, bij voorkeur in openlucht
Zorg voor voldoende ontspanning en vermijd stress
Zorg voor een goede hygiëne
Hou je gewicht onder controle
Stop met roken en wees matig met alcohol
Drink voldoende water, streef naar 1,5 à 2 liter per dag

Voedingssupplementen, een goed idee?
Een voedingssupplement kan nooit een gevarieerd voedingspatroon en gezonde levensstijl vervangen. Toch kan een supplement soms tijdelijk nodig zijn om je immuniteit een duwtje in de rug te geven. We denken hierbij aan volgende stoffen en/of nutriënten:

Probiotica om je darmflora aan te vullen en aan te sterken
Vitamine A speelt een rol in de ontwikkeling van bepaalde witte bloedcellen
Vitamine C en D dragen bij tot de natuurlijke weerstand
Rode zonnehoed (Echinacea purpurea) versterkt de weerstand en voorkomt en verkort verkoudheden
Zink ondersteunt het immuunsysteem
IJzer heeft een positieve invloed op het immuunsysteem