De pH-waarde is een maat voor de concentratie waterstofionen in een oplossing en geeft aan hoe zuur of hoe basisch (alkalisch) een stof of oplossing is. De zuurtegraad bevindt zich altijd tussen de 0 en 14. De pH-schaal wordt meestal in een kleurenpalet weergegeven: hoe roder hoe zuurder (van 7 tot 0), hoe blauwer, hoe basischer (van 7 tot 14). Een pH-waarde van 7 is neutraal, dus noch zuur, noch basisch.- Voorbeelden van zure stoffen zijn: melkzuur, vetzuur, koolzuur, urinezuur, azijnzuur, cholesterol (galzuur), fosforzuur …
- Voorbeelden van basische of alkalische stoffen zijn: natriumbicarbonaat (soda), kaliumbicarbonaat, kaliumcarbonaat, calciumcarbonaat, magnesiumcarbonaat, natriumhydroxide, kaliumhydroxide …
Het juiste zuurbasenevenwicht in het lichaam
Afhankelijk van het orgaan en zijn functies, kent ons lichaam verschillende pH-waarden. We geven enkele voorbeelden:- Bloed: tussen 7,34 en 7,45
- Speeksel: tussen 6,00 en 7,50
- Maag: tussen 1,35 en 4,20
- Urine: tussen 5,50 en 8,40
- Dunne darm: tussen 6,50 en 7,50
- Dikke darm: tussen 5,60 en 6,90
Acidose en alcalose
Al onze cellen zijn ingebed in vocht waarvan de pH-waarde net zoals dat van het bloed moet liggen tussen 7,35 en 7,45. De uiterste pH-waarden voor het bloed en het intercellulaire vocht waarbinnen nog leven mogelijk is liggen tussen 6,8 en 7,8. Een te lage pH-waarde (te zuur) leidt tot een verdikking van het bloed waardoor het hart harder moet pompen. Deze situatie is levensbedreigender dat een te hoge pH-waarde (te basisch).
Als de zuurtegraad in het bloed stijgt, wat overeenkomt met een dalende pH, ontstaat een acidose. Als de zuurtegraad in het bloed daalt, wat overeenkomt met een stijgende pH, ontstaat een alkalose.
Homeostase door buffermechanismen
Het lichaam kent een zelfregulatie om de pH in het bloed strikt binnen de grenzen te houden. De belangrijkste regulatiebuffer in het bloed om de pH binnen zijn grenzen te houden is het CO2-waterstofcarbonaat-buffersysteem dat we zo eenvoudig mogelijk in scheidkundige formules als volgt proberen uit te leggen:
H+ (waterstofion) en HCO3- (waterstofcarbonaation) ô H2CO3 (diwaterstofcarbonaat) ô H2O (water) + CO2 (koolstofdioxide)
Zodra extra waterstofionen (H+) in het bloed terechtkomen daalt de pH van het bloed. Om verzuring van het bloed tegen te gaan treedt het buffersysteem onmiddellijk in actie waarbij een waterstofcarbonaation (HCO3-) een waterstofion (+ H+) opvangt. Samen vormen beide ionen de molecule diwaterstofcarbonaat (H2CO3) die dan verder omgezet wordt in water (H2O) en koolstofdioxide (CO2). De CO2 wordt via de longen uitgeademd. Door de ademhaling aan te passen kunnen we op een snelle manier de zuurtegraad in het bloed beïnvloeden.
De vier mogelijke ontregelingen van het zuurbasenevenwicht- Respiratoire acidose
In deze toestand gaat het bloed verzuren door een te trage ademhaling (hypoventilatie) of door minder goed functionerende longen zodat er te veel CO2 (zuur) aanwezig is. Respiratoire acidose kan zowel acuut als chronisch zijn:
- Acute respiratoire acidose kan veroorzaakt worden door een astma-aanval, een klaplong, een zware pijnstiller zoals morfine of een sterk slaapmiddel zoals tijdens een anesthesie.
- Oorzaken van een chronische respiratoire acidose is een langdurige ineffectieve gasuitwisseling (diffusie) door een ernstige longaandoening zoals COPD, slaapapneu, een chronische bronchitis, een longaandoening, maar ook door extreme obesitas, een hoofdtrauma, neuromusculaire aandoeningen (ALS, MS) of een slecht geregelde mechanische ventilatie.
- Respiratoire alkalose
In deze toestand is het bloed te basisch omdat er te weinig CO2 aanwezig is. Deze toestand ontstaat door te veel CO2 uit te blazen (hyperventilatie).- Metabole acidose
In deze toestand gaat het bloed verzuren door een verstoorde stofwisseling:
- Je verliest teveel basische stoffen door bijvoorbeeld diarree, het gebruik van cholesterolverlagende middelen of niet goed werkende nieren.
- Je geraakt niet voldoende zure stoffen kwijt door slecht werkende nieren of bij nierfalen.
- Je lichaam maakt te veel melkzuur (lactaat) aan in je spieren door te extreem te sporten
- Je lichaam maakt te veel ketonen aan omdat je diabetes hebt
- Overmatig alcoholgebruik in combinatie met weinig eten
- Een ernstige spierafbraak (rhabdomyolyse).
Bij metabole acidose compenseert het lichaam vaak door andere basische stoffen vast te houden zoals chloride (Cl-). Bij een teveel aan chloride ontstaat een hyperchloremische acidose. Een overschot aan chloride is een van de markers om metabole acidose te diagnosticeren.
- Metabole alkalose
In deze toestand is het bloed te basisch omdat de nieren te veel waterstofionen (H+) afscheiden of omdat er te veel bicarbonaat aanwezig is. Oorzaken van deze toestand zijn braken, gebruik van plaspillen (diuretica), kaliumtekort of een te hoge inname van natriumbicarbonaat.
Respiratoir of metabool compenseren
In bovenstaande situaties gaat het lichaam als volgt compenseren:- Respiratoir compenseren
Als de nieren het minder goed doen, gaan de longen compenseren. Dit gebeurt vrij snel omdat we onze ademhaling hier kunnen aan aanpassen. Zo gaan we verzuring tegen door sneller te ademen en alkalisering door trager te ademen.
Bij metabole acidose gaan we sneller ademen (hyperventileren) om meer CO2 uit te blazen waardoor we als het ware de CO2 uit het bloed wassen. Bij metabole alkalose gaan we trager ademen (hypoventileren) zodat we meer CO2 kunnen vasthouden.
- Metabool compenseren
Als de longen het minder goed doen, zijn het de nieren die gaan compenseren. Dit proces is trager en kan een aantal dagen duren omdat de nieren zich niet zo snel kunnen aanpassen als de longen.
Bij respiratoire acidose gaan de nieren meer bicarbonaat vasthouden zodat het bloed minder zuur wordt. Bij respiratoire alkalose gaan de nieren meer bicarbonaat uitscheiden zodat het bloed minder basisch wordt.
Wat zijn de symptomen van een metabole acidose?
De meest voorkomende klachten bij metabole acidose zijn:- Van misselijkheid tot braken
- Vermoeidheid
- Dieper en sneller ademen
- Je zwak voelen
- Verwardheid
- Van een dalende bloeddruk, tot shock en zelfs coma
Het lichaam kan metabole verzuring ook compenseren door kalium (K-) vast te houden in het bloed. Kalium is net zoals chloride ook een basische stof en wordt ter compensatie door het bloed uit de spieren gehaald. Kalium speelt echter een belangrijke rol voor de spieren en uiteraard ook voor het hart. Door een overschot aan kalium (hyperkaliëmie) te creëren in het bloed ontstaat er een kaliumtekort (hypokaliëmie) in de spieren en het hart. Dit uit zich door spierkrampen en hartritmestoornissen.
Wat zijn de symptomen van een respiratoire acidose?
De meest voorkomende klachten bij acute respiratoire acidose zijn:- Hoofdpijn
- Slaperigheid
- Bewustzijnsdaling tot coma
Bij een lichte stijging van de zuurtegraad in het bloed, zul je er aanvankelijk niet zo veel van merken. Als de acidose verergert, zul je meer klachten krijgen. Een zeer ernstige acidose kan uiteindelijk leiden tot de dood.Mogelijke gevolgen van verzuring van het lichaam- Als het lichaam verzuurt treden onze systemen in actie om de verzuring te compenseren. Zoals we hierboven al uitgelegd hebben, zal het lichaam hiervoor bepaalde basische stoffen onttrekken uit onder andere de botten, de tanden, de haren en de nagels. De gevolg hiervan zijn: broze botten (osteoporose), tandafbraak (cariës), broos haar en broze nagels.
- Verzuring van het lichaam kan ook nierstenen veroorzaken. Door de zure urine kom gekristalliseerd urinezuur en calcium in de urinewegen. Na verloop van tijd vormen de kristallen niergruis en vervolgens niersteentjes, wat zeer pijnlijk kan zijn.
Andere gevolgen van verzuring zijn:- Een verminderde immuniteit waardoor het lichaam minder bestand is tegen ontstekingen.
- Spijsverteringsklachten zoals zure oprispingen, obstipatie, maagklachten
- Allergieën zoals eczeem en andere huidproblemen
- Reuma, jicht, gewrichtsslijtage (artrose), gewrichtsontsteking (artritis), fibromyalgie, rugpijn
- Aderverkalking (atherosclerose), verhoogde cholesterolwaarden, verhoogde bloedsuikerwaarden
- Sneller verouderen: verharding van de weefsels, minder goed functioneren van de lichaamsprocessen, minder goede enzymwerking
Wat kunnen we zelf doen om het lichaam te ontzuren?
Met voeding kunnen we het zuurbasenevenwicht zelf al voor een groot stuk beheersen. Dit biedt ons stof voor een later artikel. Hou je mailbox dus zeker in het oog. |
