Co-Enzym Q10: antioxidant, cellulaire energieproductie
Wat is Co-enzym Q10?
Co-enzym Q10 is een kleine vetoplosbare vitamineachtige stof, die ook wel ubichinon of ubiquinone genoemd wordt. Vrij vertaald betekent dit dat deze stof zowat overal in het lichaam aanwezig is. Q10 speelt een essentiële sleutelrol voor de energieproductie in de miljarden lichaamscellen, waar het fungeert als cofactor voor de celademhaling in de mitochondriën. Daarnaast is co-enzym Q10 een krachtige radicalenvanger of antioxidant.
Het belang van Co-enzym Q10 voor de cellulaire energieproductie
Diverse studies tonen aan dat Co-enzym Q10 een belangrijke rol speelt in de aanmaak van bruikbare energie voor het lichaam. De drijvende kracht achter alle lichaamsprocessen komt van ATP (adenosinetrifosfaat). ATP ontstaat uit de verbranding van koolhydraten en vetten uit onze voeding. De ATP-productie vindt voornamelijk plaats in de mitochondriën, ook wel de cellulaire energiecentrales genoemd. Deze boonvormige structuurtjes met een dubbele wand zijn verantwoordelijk voor niet minder dan 95 % van de energieproductie die nodig is voor zowat alle lichaamsfuncties. In de binnenste wand bevinden zich functionele eiwitten die zorgen voor een enorme energiestroom. Co-enzym Q10 draagt bij tot die stroomvoorziening en bepaalt zelfs de snelheid waarmee die energie aangemaakt wordt.
Co-enzym Q10, ook een krachtige antioxidant
Bij de verbranding ontstaan altijd vrije radicalen, zo ook in de mitochondriale energiecentrales. Als krachtige radicalenvanger of antioxidant, beschermt Q10 de cellulaire en mitochondriale structuren tegen de oxidatie van eiwitten en vetten en voorkomt hiermee ook de oxidatie van LDL-cholesterol.
De schadelijke gevolgen van vrije radicalen voor de mitochondriën:
- Ze veroorzaken schade aan het mitochondriale DNA (mtDNA). Daardoor ontstaan storingen in de cellulaire energiecentrales, waardoor de ATP-productie daalt en het aantal vrije radicalen nog sterker toeneemt.
- Vrije radicalen tasten het membraan van de mitochondriën aan waardoor ze minder doorlaatbaar worden, ook voor zuurstof. Zuurstof is echter broodnodig als brandstof om ATP te produceren. Naarmate we ouder worden, zullen we dit gewaar waarnemen door toenemende vermoeidheid.
- Los daarvan maken vrije radicalen ook openingen in de mitochondriale membranen waardoor schadelijke stoffen de cel kunnen binnendringen.
- Als reactie op de lagere energieproductie en het binnendringen van schadelijke stoffen gaan de mitochondriën zichzelf uiteindelijk vernietigen, wat resulteert in een aftakeling van de organen.
Bronnen van Co-enzym Q10
Lichaamseigen co-enzym Q10 bevindt zich vooral in organen waar de energiebehoefte het grootst is zoals het hart, de lever, de spieren, de nieren, de pancreas en het zenuwstelsel. De normale bloedspiegel ligt tussen 0,7 tot 1,0 µg per ml. De totale lichaamsvoorraad Q10 wordt geschat tussen 0,5 tot 1,5 kg.
Belangrijke voedingsbronnen voor co-enzym Q10 zijn onder andere vis zoals makreel en sardientjes, orgaanvlees en ongeraffineerde granen. Voeding die we wellicht niet elke dag tot ons nemen. In plantaardige voeding vind je Q10 in oliën, noten, tarwekiemen en groenten zoals kool en bonen. Echter, de hoeveelheden die we daar dagelijks voor moeten voor opnemen zijn nogal onrealistisch (1,7 kg kip, 100 g sardientjes of 4,5 kg broccoli …)
Daarom is ons lichaam erin gesteld om zelf te voorzien in co-enzym Q10. Deze stof wordt aangemaakt uit tyrosine en mevalonzuur. Daarvoor zijn voldoende vitamines van het B-complex, vitamine C, foliumzuur en sporenelementen nodig. Een gekort aan één of meerdere van deze essentiële stoffen kan leiden tot een tekort aan co-enzym Q10.
Afname van de co-enzym Q10 productie met de leeftijd
Tijdens het verouderingsproces neemt de lichaamseigen synthese van Q10 geleidelijk aan af waardoor de behoefte eraan toeneemt. Om een vergelijking te maken: op 80-jarige leeftijd is het serumgehalte ongeveer 65 % lager dan op 20-jarige leeftijd. Dat betekent dat de mitochondriën van oudere mensen minder energie kunnen produceren wat een verklaring is waarom oudere mensen sneller moe zijn.
De cellen van de hartspieren en de nieren worden het snelst getroffen. Op de leeftijd van 40 jaar is de productie van co-enzym Q10 al gezakt tot 70 %. Het hart van een 80-jarige zit maar aan de helft meer en de pancreas nog lager. Vandaar dat oudere mensen vaker last krijgen van hartfalen. Naarmate we ouder worden ontstaat er dus een steeds groter tekort aan Q10 en daalt onze energie gestaag.
Factoren die een tekort en de behoefte aan co-enzym Q10 doen toenemen
Naast het natuurlijke verouderingsproces bestaan er nog een aantal factoren die de lichaamseigen productie en de behoefte aan co-enzym Q10 doen toenemen.
- Specifieke factoren zoals stress, grote fysieke inspanningen, intensief sporten en alcoholgebruik verbruiken meer Q10 zodat tekorten ontstaan.
- Bepaalde infecties, (laaggradige) ontstekingen en chronische ziekten verbruiken eveneens meer co-enzym Q10 waardoor de behoefte enorm stijgt.
- Het gebruik van cholesterolverlagende medicijnen zoals statines, kankerbestrijdende medicijnen, L-dopa bij Parkinson, tetracyclische antidepressiva en bètablokkers tegen verhoogde bloeddruk verhogen eveneens de behoefte aan co-enzym Q10.
De laatste decennia worden tal van klinische onderzoeken gedaan in verband met co-enzym Q10. Daarbij werden de meest diverse infecties, (laaggradige) ontstekingen en chronische ziekten en aandoedingen gevonden die een verband aantonen met een tekort aan CoQ10 zoals:
- Hart- en vaatziekten zoals een verminderde pompfunctie, een verhoogde bloeddruk, ischemie (angina pectoris), hartritmestoornissen, verhoogde cholesterol
- Spierzwakte en spieratrofie
- COPD of chronische obstructieve luchtwegaandoeningen
- Chronische vermoeidheid en CVS
- Fibromyalgie
- Neuromusculaire en neurodegeneratieve aandoeningen omwille van mitochondriale dysfuncties zoals migraine, coördinatiestoornissen, de ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington en de ziekte van Alzheimer
- Onvruchtbaarheid
- Tandvleesontsteking en huidaandoeningen
- Kanker, meer bepaald borstkanker
Gezondheidsvoordelen van co-enzym Q10
Co-enzym Q10
- draagt bij tot de natuurlijke weerstand
- verbetert de stofwisseling in de hartspier
- kan de werking van de kransslagaders verbeteren en het risico tot een hartstilstand verminderen
- vertraagt het verouderingsproces
- is nodig voor een gezond functionerend zenuwstelsel en hersenen
- verhoogt de energieproductie
- is een krachtig antioxidant
- draagt bij tot een verlaging van een te hoge bloeddruk samen met magnesium
- helpt de huid bij overgevoeligheid voor de zon, huidvlekken of depigmentatie (vitiligo), acné, neurodermatitis, psoriasis, contactallergieën, ondersteunt de huid om sneller te genezen en om littekenvorming te beperken
- Eet gezond, vers en gevarieerd en houd er een gezonde levensstijl op na.
- Vermijd extremen zoals te veel vlees of te veel suiker eten.
- Weet dat bepaalde factoren de concentratie co-enzym Q10 in de levensmiddelen met 15 tot 45 % kunnen doen dalen zoals conserveermiddelen, te lang bewaren, industriële verwerkingsmethoden en te lang koken of bakken.
- Als je twijfelt of je wel voldoende Q10 opneemt of zelf aanmaakt, ben je sneller moe, doe je vaak aan sport, word je ouder, … dan kan een Q10 supplement je helpen om meer energie te produceren.
Ubiquinone of Ubiquinol … Help, wat moet ik kiezen?
Co-enzym Q10 komt voor als een redoxkoppel met ubiquinone als geoxideerde vorm en ubiquinol als gereduceerde vorm. Zowel ubiquinone als ubiquinol spelen een cruciale rol in de cellulaire energieproductie maar ubiquinol is de antioxidant van het redoxkoppel.
Op jonge leeftijd bestaat meer dan 80 % van de totale hoeveelheid co-enzym Q10 in het bloed, de darmen en de lever uit de gereduceerde ubiquinolvorm. Enzymen houden het evenwicht in stand, ook als je ubiquinone oraal inneemt. Op de leeftijd tussen 20 en 45 jaar volstaat het om de ubiquinonevorm te gebruiken.
Bij oudere personen neemt de hoeveelheid ubiquinol af, terwijl de hoeveelheid ubiquinone in het plasma significant toeneemt. Vermoedelijk spelen oxidatieve stress en/of een minder goede omzetting van de ene vorm naar de andere hierbij een rol. Daarom is vanaf de leeftijd van 55 jaar de ubiquinolvorm meer aangewezen.
Co-enzym Q10 komt voor als een redoxkoppel met ubiquinone als geoxideerde vorm en ubiquinol als gereduceerde vorm. Zowel ubiquinone als ubiquinol spelen een cruciale rol in de cellulaire energieproductie maar ubiquinol is de antioxidant van het redoxkoppel.
Op jonge leeftijd bestaat meer dan 80 % van de totale hoeveelheid co-enzym Q10 in het bloed, de darmen en de lever uit de gereduceerde ubiquinolvorm. Enzymen houden het evenwicht in stand, ook als je ubiquinone oraal inneemt. Op de leeftijd tussen 20 en 45 jaar volstaat het om de ubiquinonevorm te gebruiken.
Bij oudere personen neemt de hoeveelheid ubiquinol af, terwijl de hoeveelheid ubiquinone in het plasma significant toeneemt. Vermoedelijk spelen oxidatieve stress en/of een minder goede omzetting van de ene vorm naar de andere hierbij een rol. Daarom is vanaf de leeftijd van 55 jaar de ubiquinolvorm meer aangewezen.
