Homeopathie - Gelijksoortigheidsbeginsel & individualisatie
Wat is homeopathie?
Homeopathie is een behandelingswijze die ontwikkeld werd in de 18de eeuw op basis van de ideeën van de Duitse arts Samuel Hahnemann. Het woord homeopathie is afkomstig van het Oude Grieks homoios (= gelijksoortig) en pathos (= lijden of ziekte). Bij homeopathie worden sterke verdunningen van bepaalde stoffen toegediend, waarvan de werking tot op vandaag wetenschappelijk ter discussie staat. Omdat de werking veel gelijkenissen vertoont met deze van een placebo wordt homeopathie tot de pseudowetenschappen gerekend. En toch …
De koninklijke familie van Groot-Brittannië, Mahatma Gandhi, Moeder Teresa, John D. Rockefeller sr., Tina Turner en Yehudi Menuhin hebben niets met elkaar gemeen behalve het feit dat ze grote aanhangers zijn/waren van homeopathie. En dit om de simpele reden dat het (bij hen) werkt.
De grondbeginselen van homeopathie
De grondstoffen voor homeopathie
Voor homeopathische behandelingen worden zeer diverse grondstoffen en materialen gebruikt. De gekozen stoffen van minerale, plantaardige en dierlijke oorsprong moeten bij toediening in pure vorm juist die symptomen veroorzaken die lijken op die van de te bestrijden ziekte. De extreem verdunde eindproducten worden uiteindelijk geacht de ziektesymptomen zonder nevenverschijnselen te doen verdwijnen. De basis van de homeopathische geneesmiddelenkennis is vastgelegd in Hahnemanns boek Materia Medica Pura. Het boek is intussen sterk uitgebreid en bevat alle zowel verdunde als onverdunde homeopathische middelen.
De verschillende strekkingen van homeopathie
De klinische en de complexe homeopathie beantwoorden steeds minder aan de principes van de klassieke homeopathie. Ze worden hier louter ter informatie vermeld, maar verder in dit artikel blijven we ons concentreren op de klassieke homeopathie.
De uitgangspunten van de klassieke homeopathie
In de klassieke homeopathie is de behandelingswijze gestoeld op een aantal (veronder)stellingen die geacht worden bij te dragen aan een effectieve behandeling:
Bereiding van homeopathische middelen
De homeopathische middelen (homeopathica) worden bereid vanuit oertincturen. Dit zijn geconcentreerde extracten van dierlijke, plantaardige, minerale, of soms menselijke oorsprong (de zogenaamde nosoden) die eenmalig of in stappen meerdere malen verdund en telkens goed geschud (gepotentieerd) worden. Tijdens het potentiëren wordt het middel geacht aan kracht te winnen. In homeopathische termen wordt gezegd dat de energiesignatuur hiermee toeneemt. De uiteindelijk verkregen vloeistof wordt vervolgens verdeeld over korrels (granulen of globulen) of tabletten. Na droging is het homeopathisch middel klaar. Soms zijn ze ook verkrijgbaar in druppels, zetpillen of zalf.
In de klassieke homeopathie worden potenties gemaakt van een enkele stof (simplex homeopathica). In de complexhomeopathie worden verschillende potenties met elkaar gemengd (complex homeopathica). Deze laatste worden meestal industrieel in massa geproduceerd en zijn vrij verkrijgbaar bij de drogist of apotheek. Ze zouden vooral geschikt zijn voor eenvoudige, acute klachten waarbij de individuele kenmerken van de patiënt minder belangrijk zijn.
Hoe gebruik je homeopathische middelen?
Wettelijke bepalingen voor homeopathie in België en Nederland
Homeopathie is een behandelingswijze die ontwikkeld werd in de 18de eeuw op basis van de ideeën van de Duitse arts Samuel Hahnemann. Het woord homeopathie is afkomstig van het Oude Grieks homoios (= gelijksoortig) en pathos (= lijden of ziekte). Bij homeopathie worden sterke verdunningen van bepaalde stoffen toegediend, waarvan de werking tot op vandaag wetenschappelijk ter discussie staat. Omdat de werking veel gelijkenissen vertoont met deze van een placebo wordt homeopathie tot de pseudowetenschappen gerekend. En toch …
De koninklijke familie van Groot-Brittannië, Mahatma Gandhi, Moeder Teresa, John D. Rockefeller sr., Tina Turner en Yehudi Menuhin hebben niets met elkaar gemeen behalve het feit dat ze grote aanhangers zijn/waren van homeopathie. En dit om de simpele reden dat het (bij hen) werkt.
De grondbeginselen van homeopathie
- Gelijksoortigheidbeginsel
Zoals de naam het zegt is homeopathie hoofdzakelijk gebaseerd op het gelijksoortigheidsbeginsel. Dit beginsel volgt de kernspreuk “Het gelijke wordt genezen door het gelijkende” (similia similibus curentur) wat inhoudt dat een homeopathisch middel geschikt is om een ziekte te behandelen als het in staat is om bij een gezonde persoon dezelfde ziekteverschijnselen op te wekken als die waaraan hij lijdt. Zo is een nosode (afkomstig van het Griekse nosos = ziekte) bijvoorbeeld, gemaakt van ziekteverwekkers of een ziek weefsel
- Het principe van de individualisatie
Een homeopathische arts moet altijd rekening houden met de specifieke symptomen van de patiënt en zijn ziektebeeld vergelijken met de homeopathische behandeling. Belangrijk hierbij is dat de behandeling gekozen wordt op grond van de reactie van de zieke als individu en niet op grond van de ziekte zoals bij de reguliere geneeskunde het geval is. Om die reden staat er op het etiket van de meeste homeopathische geneesmiddelen (homeopathica) geen indicatie aangegeven.
- Toediening van gepotentieerde stoffen
Het meest omstreden gedeelte van de homeopathische leer is het gebruik van grondstoffen of oertincturen die in een aantal stappen extreem verdund en geschud (potentiëren) worden zodat hun werking overgaat op het oplosmiddel. De mate van verdunning wordt aangeduid met letters en cijfers zoals C (1:99), X of D (1:9), 30X (30 keer na elkaar 1:9), LM (1:50.000)…
Opmerkelijk is dat dergelijke verdunningen nog steeds werken, en vooral dat in de laatste 200 jaar waargenomen werd dat hoe meer een stof verdund (gepotentieerd) is, hoe langer de werking ervan, hoe grondiger de genezing en hoe minder doses ervan nodig zijn.
- Genezingsproces in drie lagen
De basisgedachte van de homeopathie is dat de symptomen een uiting zijn van de verdediging van ons lichaam tegen een ziekte en ervaren worden in de drie lagen van ons verdedigingssysteem, namelijk het lichamelijke, het emotionele en het geestelijke niveau. Het genezingsproces van chronische ziekten verloopt dan ook volgens een voorspelbare hiërarchie.
- Homeopathische typologie
Homeopaten gaan ervan uit dat lichaam en geest een geheel vormen en onderscheiden op die manier verschillende lichaam-geest-symptoompatronen (constitutietypes) die telkens overeenkomen met de gevoeligheid voor een bepaald homeopathisch geneesmiddel zoals een zwaveltype, een fosfortype, een natriumzouttype, een arsenicumtype...
De grondstoffen voor homeopathie
Voor homeopathische behandelingen worden zeer diverse grondstoffen en materialen gebruikt. De gekozen stoffen van minerale, plantaardige en dierlijke oorsprong moeten bij toediening in pure vorm juist die symptomen veroorzaken die lijken op die van de te bestrijden ziekte. De extreem verdunde eindproducten worden uiteindelijk geacht de ziektesymptomen zonder nevenverschijnselen te doen verdwijnen. De basis van de homeopathische geneesmiddelenkennis is vastgelegd in Hahnemanns boek Materia Medica Pura. Het boek is intussen sterk uitgebreid en bevat alle zowel verdunde als onverdunde homeopathische middelen.
De verschillende strekkingen van homeopathie
- De klassieke homeopathie
Wie de conventionele strekking toepast, volgt de leer zoals Hahnemann ze heeft ontwikkeld. Tijdens een vraaggesprek met de patiënt noteert de homeopaat nauwkeurig alle symptomen die hem opvallen met inbegrip van zijn ziektegeschiedenis en de verschijnselen waar een reguliere arts meestal geen aandacht aan schenkt. Op basis van dit vraaggesprek ontstaat een totaalbeeld van de patiënt zodat de homeopathische arts kan bepalen tot welk constitutietype de patiënt behoort en welk middel daar het beste bij aansluit. Vervolgens dient hij de patiënt één gepotentieerd middel toe waarvan hij aanneemt dat het onverdund zijn symptomen zou veroorzaken.
De klassieke homeopathie is erop gericht het zieke individu weer in evenwicht te brengen en niet de ziekteverwekker of het pathologische proces te bestrijden. Ze heeft tot doel de eigen afweer te versterken door het zelfgenezend vermogen (vis medicatrix naturae) te stimuleren.
- De klinische homeopathie
Deze strekking zoekt aansluiting met de reguliere geneeskunde en vertrekt eerder vanuit het ziektebeeld van de patiënt, waarvoor hij een middel voorschrijft. De klinische homeopathie houdt veel minder rekening met de fysieke en mentale kenmerken van de patiënt.
- De complexe homeopathie
In deze strekking worden kant-en-klare preparaten voorgeschreven die een mix bevatten van stoffen die allemaal inwerken op eenzelfde orgaan of op dezelfde symptomen.
De klinische en de complexe homeopathie beantwoorden steeds minder aan de principes van de klassieke homeopathie. Ze worden hier louter ter informatie vermeld, maar verder in dit artikel blijven we ons concentreren op de klassieke homeopathie.
De uitgangspunten van de klassieke homeopathie
In de klassieke homeopathie is de behandelingswijze gestoeld op een aantal (veronder)stellingen die geacht worden bij te dragen aan een effectieve behandeling:
- Het is belangrijk om de potentieel therapeutische stoffen eerst zorgvuldig te testen op gezonde proefpersonen omdat het onderzoek op zieke personen het onmogelijk maakt de ‘pure’ directe effecten en werking van het middel en de ziektesymptomen te onderscheiden.
- Bij de patiënt moet het middel een tegenreactie veroorzaken die sterker is dan de pathologische stimulus van de ziekte zelf.
- De ziekte moet als een geheel beschreven worden en niet alleen in termen van zijn belangrijke symptomen of pathologie. Zowel de ziekte als het geneesmiddel moeten op zoveel mogelijk aspecten reageren.
- Het middel wordt gekozen in functie van een complex geheel van individuele symptomen in plaats van de naam van de ziekte.
- De verdunning wordt gekozen in functie van de persoonlijke gevoeligheid van de patiënt.
- Naast de geneesmiddelenproef wordt ook rekening gehouden met andere bronnen van kennis omtrent de werking van geneesmiddelen. Zo weten we dat bepaalde stoffen toxisch zijn en een specifiek vergiftigingsbeeld (toxicologie) veroorzaken. Dit kan al een aanwijzing geven voor de werking van het middel. Dat vergiftigingsbeeld geeft echter slechts een grof beeld met weinig ruimte voor individuele symptomen. Later werd de Materia Medica dan ook aangevuld met klinische ervaringen.
Bereiding van homeopathische middelen
De homeopathische middelen (homeopathica) worden bereid vanuit oertincturen. Dit zijn geconcentreerde extracten van dierlijke, plantaardige, minerale, of soms menselijke oorsprong (de zogenaamde nosoden) die eenmalig of in stappen meerdere malen verdund en telkens goed geschud (gepotentieerd) worden. Tijdens het potentiëren wordt het middel geacht aan kracht te winnen. In homeopathische termen wordt gezegd dat de energiesignatuur hiermee toeneemt. De uiteindelijk verkregen vloeistof wordt vervolgens verdeeld over korrels (granulen of globulen) of tabletten. Na droging is het homeopathisch middel klaar. Soms zijn ze ook verkrijgbaar in druppels, zetpillen of zalf.
In de klassieke homeopathie worden potenties gemaakt van een enkele stof (simplex homeopathica). In de complexhomeopathie worden verschillende potenties met elkaar gemengd (complex homeopathica). Deze laatste worden meestal industrieel in massa geproduceerd en zijn vrij verkrijgbaar bij de drogist of apotheek. Ze zouden vooral geschikt zijn voor eenvoudige, acute klachten waarbij de individuele kenmerken van de patiënt minder belangrijk zijn.
Hoe gebruik je homeopathische middelen?
- Korrels of tabletten
Deze worden ofwel in een keer ingenomen, of in herhaalde doses. De lagere potenties worden meestal in verschillende keren ingenomen, de hogere potenties zijn eerder bedoeld om in een keer te gebruiken. Er wordt hierbij aanbevolen om de korrels of tabletten te laten oplossen onder de tong.
- Oplossing in water
Het middel dient opgelost te worden in een kleine hoeveelheid water waarvan een gedeelte wordt ingenomen.
- Oplossing voor herhaald gebruik
Dit middel wordt opgelost in een flesje samen met water en soms ook wat alcohol. Uit dit flesje wordt meerdere keren een kleine hoeveelheid genomen. Tussendoor wordt het flesje al dan niet een aantal keren geschud of wordt de vloeistof doorgeroerd (plussing-methode).
Wettelijke bepalingen voor homeopathie in België en Nederland
- België
In België wordt homeopathie beschouwd als een niet-conventionele praktijk. De uitoefening van de homeopathie is sinds 26 maart 2014 bij wet geregeld. Zo is de homeopathie exclusief voorbehouden aan artsen, tandartsen en vroedvrouwen die hiervoor een universitair of hogere diploma kunnen voorleggen en mag enkel gebruikt worden voor indicaties waarvoor de werking aangetoond is volgens Evidence-based-medicine.
Het betreffende Koninklijk Besluit volgt de aanbevelingen van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheid dat concludeerde op basis van een systematisch overzicht van de wetenschappelijke literatuur dat er geen enkel bewijs is dat homeopathische behandelingen beter werken dan een placebo. Ze ontraadde terugbetaling door de verplichte ziekteverzekering (mutualiteit) en adviseerde dat alleen artsen homeopathie mogen beoefenen.
De meeste mutualiteiten bieden tot op vandaag nog een gedeeltelijke terugbetaling van homeopathische middelen met een maximum per jaar. Alleen de CM schrapte eind 2018 de terugbetaling.
- Nederland
In Nederland is het beroep homeopaat niet beschermd, iedereen mag het beoefenen. Er bestaan wel verschillende opleidingen waarvan de kwaliteit geaccrediteerd wordt door o.a. de Federatie van Opleidingen in de Natuurlijke Geneeskunde (FONG).
Homeopathische behandelingen worden in Nederland niet vergoed vanuit de basisverzekering maar een groot aantal Nederlandse ziektekostenverzekeraars biedt een aanvullende verzekering die hier wel dekking voor geven.
