Stress – Acuut of chronisch – Klachten & voorkomen | Medibib Stress - Aigu ou chronique - Plaintes et préventions
Stress
Onderzoek wijst uit dat niet minder dan 46 % van de Belgische bevolking stress heeft. De factoren die stress uitlokken en de klachten die we ondervinden zijn voor iedereen verschillend. Toch heeft stress een aantal dingen gemeen: het is alsof je steeds meer de controle verliest, onverwachte nieuwe situaties maken je angstig en je twijfelt steeds meer aan jezelf. Dit heeft niets meer te maken met ‘gezonde stress’ die je een boost geeft. Bij stress verlies je de balans tussen je draagkracht en je draaglast.Wat is stress?
Stress is een lichamelijke respons op een te lange en/of te intense gespannen situatie waarbij een natuurlijk overlevingsmechanisme in werking treedt. Ons lichaam komt in een staat van paraatheid zodat we alerter worden en optimaal kunnen functioneren. Zonder het te beseffen komen we eigenlijk helemaal onder spanning te staan.Als dit slechts af en toe gebeurt kan het geen kwaad. In tegendeel, het helpt ons om een opdracht optimaal uit te voeren. Het gevaar schuilt in een permanente staat van spanning. Dan gaat het lichaam klachten ontwikkelen die ons ziek kunnen maken.
De twee hormonale stresspaden
Stress veroorzaakt in het lichaam een soort noodreactie met een hogere fysiologische activiteit (arousal) als gevolg. Dit vecht-of-vluchtmechanisme stamt uit de oertijd en dient om het hoofd te kunnen bieden aan ‘levensbedreigende’ situaties. Het lichaam maakt echter geen onderscheid tussen een deadline halen, geldproblemen of het gevaar van een mammoet die ons achter de hielen zit.De stressrespons vindt plaats via twee verschillende zenuwpaden: een onmiddellijke reactie via het autonoom zenuwstelsel en een langzamere reactie die tot stand komt via de zogenaamde hypothalamus-hypofyse-bijnierschors-as. Dit brengt ons ook tot de twee soorten stress.
Soorten stress
- Acute stress
Bij acute stress gaat het doorgaans om een kortstondige periode van angst omdat je een presentatie moet geven, een examen moet afleggen, het vliegtuig moet nemen. Hierbij ontstaat een onmiddellijke stressrespons vanuit het sympathisch zenuwstelsel (onderdeel van het autonoom zenuwstelsel) dat het bijniermerg aanspoort om adrenaline en noradrenaline vrij te maken in de bloedbaan. Deze stresshormonen zorgen ervoor dat het hart sneller gaat pompen zodat er meer bloed naar de hersenen en de spieren vloeit, de ademhaling versnelt en de spieren zich opspannen zodat we klaar zijn om te vechten of te vluchten. Acute stress is normaal gezien van korte duur waarna de fysiologische en emotionele balans zich herstellen en je klachten verdwijnen.
- Chronische stress
Bij een intense, herhaaldelijke of latente ‘bedreigende’ situatie treedt een tweede stressrespons in actie. Hierbij gaat het meestal om chronische stresssituaties zoals bij het verlies van een dierbare, een blaffende hond in de buurt, geldproblemen, pesten op het werk enz.
De stressprikkel bereikt de hypothalamus en zet daar een kettingreactie in gang waarbij boodschapperstoffen (neurotransmitters) achtereenvolgens de hypofyse en tenslotte de bijnierschors op de hoogte brengen dat er een noodsituatie aan de gang is. De bijnierschors scheidt op zijn beurt het stresshormoon cortisol af wat het metabolisme verhoogt. Cortisol heeft immers als doel energie vrij te maken om beter opgewassen te zijn tegen de ‘bedreigende’ situatie en doet dit door glucose vrij te maken uit de lever en vetten uit de vetreserves.
Bij aanhoudende stress zal het voortdurend verhoogde cortisolniveau nefast zijn voor de gezondheid en kunnen de bijnieren zelfs uitgeput geraken. Als de cortisolproductie uiteindelijk stilvalt en de hoeveelheid in het bloed extreem daalt ontstaat een uitzichtloze situatie van lichamelijke en mentale uitputting (burn-out).
Welke gebeurtenissen kunnen stress veroorzaken?
Er zijn in het dagelijkse leven heel wat situaties die stress kunnen veroorzaken en niet iedereen reageert er op dezelfde manier op. Wie een hoge draagkracht heeft zal ook stressbestendiger zijn. We geven enkele voorbeelden die vaak voorkomen:- Positieve gebeurtenissen zoals een familiefeest, een huwelijk, de geboorte van een kind, de voorbereidingen van een reis kunnen spannend zijn en voor een zekere stress zorgen. Maar die is gelukkig meestal van voorbijgaande aard.
- Herhaaldelijke alledaagse gebeurtenissen die voor ergernis en frustratie zorgen kunnen je behoorlijk gespannen en zelfs moedeloos maken. Banale ervaringen zoals dagelijks in de file staan, voortdurend lawaai om je heen (blaffende hond of luide muziek bij de buren), lang wachten, eentonige opdrachten op het werk, een niet zo’n fijne sfeer onder de collega’s, enz. kunnen uiteindelijk de emmer doen overlopen.
- Ingrijpende gebeurtenissen zoals een permanente hoge werkdruk, verlies of ziekte van een dierbare, relatieproblemen, burenruzies, geldproblemen, gezondheidsproblemen, gepest worden op het werk of een inbraak bij je thuis, kunnen traumatisch en zelfs schadelijk zijn. Als die spanning blijft aanslepen en het lichaam niet meer tot rust komt, mondt ze uit in chronische stress.
- Afhankelijk van de persoonlijke draagkracht zijn sommige mensen stressgevoeliger als ze voor een ongekende situatie staan, een moeilijke keuze moeten maken (keuzestress), een situatie niet kunnen beïnvloeden of controleren of het gevoel hebben er alleen voor te staan.
Wat zijn de klachten en symptomen bij stress?
Stress kan nefast zijn voor het lichaam, het mentaal welzijn, het gedrag en de cognitieve functies. De meest voorkomende stressgerelateerde klachten zijn:Lichamelijke (somatische) klachten
- Hoofdpijn
- Slaapproblemen: moeilijk inslapen, piekeren, vaak wakker worden
- Spijsverteringsproblemen: maagpijn, maagzuur, prikkelbare darm, verminderde eetlust
- Spierpijn en spierstijfheid: schouders, rug, nek
- Hartkloppingen en een drukkend gevoel op de borst
- Oppervlakkige ademhaling
- Rusteloosheid, rusteloze benen, zenuwtrekjes
- Aanhoudend gevoel van moeheid
- Verminderde weerstand tegen infecties, ziekte en ontstekingen met opflakkeringen van ‘latente virussen’ zoals koortsblaasjes, gordelroos, enz. als gevolg
- Snel geïrriteerd of gefrustreerd zijn
- Snel huilen
- Zich gespannen en onrustig voelen, voortdurend gejaagd zijn
- Emotioneel reageren
- Zelden lachen
- Sombere en pessimistische gedachten
- Onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen, negatief zelfbeeld
- Verstrooidheid en concentratieproblemen
- Geheugenproblemen, vergeetachtigheid
- Piekeren
- Verlies van creativiteit
- Besluiteloosheid en niet meer oplossingsgericht denken
- Overdreven waakzaam zijn
- Lusteloosheid en futloosheid
- Minder presteren en meer fouten maken
- Overmatig of minder eten
- Meer alcohol drinken
- Meer medicatie gebruiken
- Meer roken
- Geen zin in seks
- Niet meer kunnen ontspannen
- Geen energie meer
- Steeds willen rusten
- Bazig, snauwerig gedrag en extreem kritisch tegenover de anderen
- Lang opblijven en niet uit bed kunnen
Hoe kun je stress voorkomen?
- Denk na over welke factoren bij jou stress uitlokken en hoe je deze situaties eventueel kunt veranderen.
- Sta stil bij de manier waarop je naar de situaties kijkt. Weet dat jij de situaties meestal niet kunt veranderen of verbeteren maar wel de manier hoe je ermee omgaat.
- Zorg regelmatig voor ontspanning door te rusten, een boek lezen, een film kijken, wandelen, sporten, een hobby zoeken. Zoek geen ontspanning in alcohol, medicatie of drugs.
- Zorg voor een goede planning en organisatie, leg je grenzen en stel je prioriteiten.
- Leer om ook eens ‘neen’ te zeggen.
- Zoek steun bij anderen, een goed gesprek en een luisterend oor kunnen al veel helpen om de spanning te verminderen. Durf hierbij ook je emoties te tonen.
- Een gezonde levensstijl maakt je stressbestendiger: gezonde voeding, lichaamsbeweging, voldoende slaap en af en toe eens lachen kunnen wonderen doen.
