Vitamine B12 – Tekorten vaak laat gedetecteerd
Een essentiële vitamine voor de gezondheid
Vitamine B12 of cobalamine is een wateroplosbare, essentiële vitamine die we voornamelijk via dierlijke voeding moeten binnenkrijgen. In de voeding is vitamine B12 gebonden aan eiwitten. De opname van vitamine B12 verloopt nogal complex. Daarvoor is een glycoproteïne nodig, die in de maag wordt aangemaakt: intrinsieke factor (IF).Wat zijn de gezondheidsvoordelen van vitamine B12?
In het lichaam komt vitamine B12 voor onder twee biologisch actieve vormen: methylcobalamine en adenosylcobalamine, die respectievelijk in het cytoplasma en de mitochondriën van de cel voorkomen, waar ze een belangrijke methyldonor zijn. Door een methylgroep te doneren is vitamine B12, net zoals folaat en vitamine B6, goed voor het homocysteïnemetabolisme. Door haar bijdrage aan de afbraak van homocysteïne ondersteunt vitamine B12 de gezondheid van hart- en bloedvaten en het hersenmetabolisme.Vitamine B12 is betrokken bij de stofwisseling van vetzuren, cholesterol en eiwitten en speelt samen met de andere vitaminen van het B-complex een essentiële rol in de energiehuishouding.
Verder is vitamine B12 belangrijk voor de aanmaak van DNA en RNA, de vorming van rode bloedcellen en het voorkomen van beenmergfalen, de aanmaak van hemoglobine en hiermee ook met het zuurstoftransport door het lichaam, een normale werking van het zenuwstelsel en de hersenen, de vorming van myeline en het voorkomen van irreversibele neurologische schade, de aanmaak van verschillende neurotransmitters zoals dopamine, serotonine, acetylcholine, epinefrine en een daarmee gepaard gaande goede werking van de psychologische functies, de werking van het immuunsysteem en een vermindering van vermoeidheid.
Aanmaak en aanvoer van vitamine B12
Bijzonder aan vitamine B12 is dat het gesynthetiseerd wordt door bacteriën. In de voeding komt deze vitamine vrijwel enkel voor in dierlijke producten omdat bacteriën in het maagdarmstelsel van dieren in staat zijn om vitamine B12 aan te maken. Zo zijn dierlijke producten zoals vlees, orgaanvlees, vis, schelpdieren en in mindere mate eieren en zuivelproducten belangrijke bronnen van vitamine B12 in zijn actieve vormen methylcobalamine en adenosylcobalamine.Planten en schimmels hebben zelf geen vitamine B12 nodig om te overleven, dus vindt men deze vitamine zelden in plantaardige producten. Gefermenteerde producten (tempeh) en microalgen (nori) bevatten soms kleine hoeveelheden vitamine B12 maar deze is vermoedelijk afkomstig van de bacteriën die in de producten voorkomen.
Ook menselijke darmbacteriën kunnen vitamine B12 aanmaken maar de darmwand laat cobalamine vrijwel niet door en alle vitamine B12 die we in de dikke darm aanmaken wordt dagelijks uitgescheiden. Daarmee is vitamine B12 de enige essentiële voedingsstof die we uitsluitend uit dierlijke voeding moeten halen.
De bijzondere stofwisseling van vitamine B12
In de voeding is vitamine B12 gebonden aan eiwitten. In de maag zorgen enzymen in het maagzuur voor het loskoppelen van vitamine B12 van dierlijke eiwitten. Vervolgens wordt B12 tijdelijk gebonden aan het eiwit haptocorrine dat het maagzuurgevoelige B12 beschermt.In de dunne darm wordt de vitamine B12 terug losgekoppeld van het haptocorrine eiwit en gebonden aan intrinsieke factor (IF), een glycoproteïne die door de maagwandcellen wordt geproduceerd om de vitamine te beschermen tegen afbraak. Daarna wordt het vitamine B12-IF- complex via een speciaal transportmechanisme door het lichaam opgenomen.
Vitamine B12 is de enige wateroplosbare vitamine die als reserve opgeslagen kan worden in het lichaam. Het lichaam bevat naar schatting zo’n 2 tot 5 mg vitamine B12, hoofdzakelijk opgeslagen in de lever. Gal is de belangrijkste vorm om vitamine B12 uit te scheiden. Door de efficiënte enterohepatische circulatie van vitamine B12 kan de lever deze vitamine 3 tot 5 jaar opslaan.
Vitamine B12-behoeften en -tekorten
Omdat de lichaamseigen aanmaak van vitamine B12 niet zo gemakkelijk verloopt, beveelt de Hoge Gezondheidsraad een inname van 4 µg vitamine B12 per dag aan voor zowel mannen als vrouwen, 4,5 µg voor 70-plussers en zwangere vrouwen en 5 µg voor vrouwen die borstvoeding geven.Er mag tijdens het ingewikkelde stofwisselingsproces echter niet veel verkeerd lopen of we lopen het risico op een tekort. De belangrijkste risicogroepen zijn:
- Veganisten en vegetariërs
- Mensen die langdurig maagzuurremmers nemen waardoor ze geen IF aanmaken
- Ouderen waarvan de maagwand minder IF aanmaakt
- Bij overmatig gebruik van alcohol, roken, stress, blootstelling aan omgevingstoxines
- Bij malabsorptie door problemen met de darmwand, bariatrische chirurgie, pernicieuze anemie, coeliakie, inflammatoire darmaandoedingen, bacteriële overgroei in de dunne darm, prikkelbaar darmsyndroom, bepaalde medicatie
- Bij CVS en fibromyalgie
Door demyelinisering van de zenuwen ontstaan neurologische klanten. Vaak is dat de enige klacht bij een vitamine B12-tekort.
Andere minder evidente symptomen die kunnen wijzen op een vitamine B 12-tekort zijn vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn en krachtsverlies, duizeligheid, flauwvallen, kortademigheid, gewrichtsklachten, hartkloppingen, wazig zien, veranderingen in het gezichtsveld, oorsuizen, een bleke huid, misselijkheid, gebrek aan eetlust, darmklachten, kouwelijkheid, menstruatieproblemen, tintelingen of een doof gevoel in de ledematen, uitvalsverschijnselen, concentratiestoornissen, geheugenproblemen, coördinatieproblemen (ataxie), taalstoornissen (afasie), depressie, gedragsveranderingen, dementie, angsten en hallucinaties. Kortom, een tekort aan vitamine B12 op lange termijn kan een brede waaier aan gezondheidsklachten veroorzaken. En omdat het lang duurt vooraleer onze reserve is uitgeput, is het meestal zeer moeilijk om te achterhalen dat de geleidelijk opkomende klachten te maken hebben met een vitamine B12-tekort.
Suppletie met vitamine B12
Bij een vitamine B12-tekort of bij een verhoogde behoefte kan een supplement (tijdelijk) uitkomst bieden. Weet echter dat er in supplementen verschillende vormen gebruikt worden. De meest voorkomende vorm cyanocobalamine is misschien erg stabiel, maar het betreft een synthetische vorm die van nature niet voorkomt in levende organismen. Aangezien deze vorm in het lichaam eerst moet omgezet worden in de actieve vorm en dit proces afhankelijk is van verschillende cofactoren, kan dit voor problemen zorgen. Geef daarom de voorkeur aan een supplement met de actieve vormen adenosylcobalamine en/of methylcobalamine die snel en meteen beschikbaar zijn. De hydroxocobalamine vorm wordt eerder gebruikt voor intramusculaire injecties.Onderzoeken hebben aangetoond dat voor het normaliseren van een verlaagde vitamine B12-status een orale dosering van 1000 µg/dag gedurende 3 maanden even effectief is als 9 intramusculaire injecties van 1000 µg in 3 maanden. Intramusculaire injecties zijn enkel nuttig bij ernstige neurologische klachten. Bij afwezigheid van IF is het nuttig om te kiezen voor een zuigtablet omdat de opname van de actieve vorm van B12 al in de mond begint.
Omdat vitamine B12 synergistisch werkt met de andere vitaminen van het B-complex, kan het nuttig zijn om het als onderdeel van het B-complex aan te bieden.
Nevenwerkingen en veiligheid
- Aangezien er geen nevenwerkingen en toxiciteit zijn aangetoond bij een langdurige inname van hoge dosissen vitamine B12 is er door de Hoge Gezondheidsraad geen bovengrens vastgelegd.
- Bij overgevoeligheid voor cobalamine of kobalt of voor wie lijdt aan de ziekte van Leber (een erfelijke oogziekte), wordt suppletie met vitamine B12 afgeraden.
- De belangrijkste interactie met andere medicijnen is deze met maagzuurremmers van het type protonpompremmers zoals omeprazol en zantac omdat ze interfereren met het maagzuur en IF. Calciumsuppletie kan de opname van vitamine B12 verbeteren.
- Het antidiabeticum metformine kan de B12-status verminderen wat in sommige gevallen kan leiden tot hyperhomocysteïnemie wat het risico op cardiovasculaire ziekten kan verhogen. Calciumsuppletie kan hierbij helpen.
- Ook andere medicijnen kunnen de absorptie van vitamine B12 in het gedrang brengen. Raadpleeg je arts bij twijfel.
