Zink – Essentieel sporenelementen antioxidante werking

18 juni 2021

Zink is een essentieel sporenelement dat als tweede het meest voorkomt in het lichaam. Ons lichaam bevat in totaal ongeveer 2 gram zink, voornamelijk verspreid over de botten, spieren, lever, nieren en huid. Zink is een belangrijke cofactor in heel diverse biologische processen. Aangezien ons lichaam niet beschikt over een gespecialiseerd zinkopslagsysteem, is een dagelijkse inname van zink noodzakelijk.

Hoe werkt zink in ons lichaam?

Zink werkt op verschillende niveaus, waarvan hieronder de belangrijkste:

Zink als belangrijk onderdeel van enzymen
Zink is een onderdeel van minstens 39 enzymen. Daarnaast is een 100-tal enzymen afhankelijk van zink als katalysator. Zo speelt zink een belangrijke rol in de celstofwisseling, waaronder de vetzuuraanmaak. Vetzuren zijn belangrijk voor de celmembranen en dus ook voor de hersencellen.
Zink als antioxidant
Zink maakt deel uit van superoxide dismutase, een belangrijk enzym dat vrije zuurstofradicalen vangt en neutraliseert.
Zink voor de immuniteit
Zink helpt het immuunsysteem bij de aanmaak van verschillende soorten immuunstofjes zoals natural killer cellen, T-cellen en lymfocyten die het lichaam helpen verdedigen tegen ongewenste ziekmakende indringers. Daarnaast speelt zink ook een rol in de signaaloverdracht binnen het immuunsysteem.
Zink voor ons DNA, RNA en de eiwitsynthese
Zink is een belangrijke cofactor voor de synthese van DNA, RNA en eiwitten. Ongeveer 30 % van het zink in ons lichaam bevindt zich in de celkern. Eiwitten die een rol spelen in de genexpressie hebben zink nodig. Door zijn antioxidante werking beschermt zink het DNA tegen schade door zuurstofradicalen. Zink maakt deel uit van de chromatinestructuur, de manier waarop DNA opgevouwen ligt in de celkern. Zink draagt bij tot meer dan 3000 transcriptiefactoren en is onderdeel van enzymen die DNA herstellen. In deze context is zink dan ook levensnoodzakelijk voor alle celgroei- en differentiatieprocessen.
Zink voor onze vruchtbaarheid
Zink speelt op verschillende niveaus een rol in de vruchtbaarheid. Als antioxidant waakt zink over de kwaliteit van het sperma en de instandhouding van de spermamembranen. Als onderdeel van enzymen draagt zink bij tot de celdeling (mitose en meiose) binnen de ontwikkeling van sperma (spermatogenese). De hoge aanwezigheid in de staart van de zaadcellen zorgt voor een goede bewegelijkheid van het sperma. Tenslotte is zink betrokken bij het conceptieproces en de embryonale innesteling.

Zinkstatus

De zinkstatus wordt meestal gemeten door een bloedonderzoek. Het zinkniveau in bloedplasma is echter niet altijd representatief voor de cellulaire zinkstatus en detecteert over het algemeen vooral de ernstige zinktekorten. De beste indruk krijg je door een analyse van de zinkniveaus in de witte bloedcellen. Klinische verschijnselen van een zinktekort kunnen zich echter voordoen zonder afwijkende bloedwaarden.

Zinktekort en symptomen

Typische symptomen van een zinktekort zijn huidaandoeningen, een vertraagde groei en ontwikkeling bij kinderen, een verminderde vruchtbaarheid, lijnen en witte vlekken op de vingernagels, verlies van eetlust, smaakafwijkingen, haaruitval, een verminderde weerstand, mentale lethargie, trage wondgenezing en aften. Aangezien deze symptomen nogal aspecifiek zijn, kunnen ze ook het gevolg zijn van of samengaan met een of meerdere andere ziektebeelden zoals infecties, diabetes, depressie en astma.

Mogelijke oorzaken van zinktekort

Malabsorptie van de darmen
Overconsumptie van zinkbindende fosfaten uit frisdrank
Verwondingen en operatie
Intensieve sportbeoefening
Frequente ejaculatie
Hoge inname van koper
Langdurige blootstelling aan giftige stoffen zoals pesticiden
Een voedingspatroon met veel junkfood, geraffineerde granen, suikers en verzadigde vetten
Kwikresiduen in voeding zoals het zoetmiddel HCFS (High Fructose Corn Syrup) dat veel gebruikt wordt in limonade, allerlei koekjes maar ook in allerhande andere gezoete industriële voedingsmiddelen

Risicogroepen voor een zinktekort

Rokers: cadmium is een antagonist van zink
Alcoholisten: ethanol belemmert de opname van zink en verhoogt de zinkuitscheiding
Vegetariërs en venagisten: lagere zinkbeschikbaarheid door het eten van meer fytaten bevattende granen en peulvruchten
Ouderen: verminderde zinkinname en -absorptie
Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven: verhoogde behoefte
Oudere baby’s die uitsluitend borstvoeding krijgen: verhoogde behoefte na 6 maanden
Mensen met maag- en darmklachten en andere ziekten: verminderde zinkopname en meer zinkverlies bij colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, het malabsorptiesyndroom, chronische lever- en nierziekten, de sikkelcelziekte, diabetes en chronische diarree.

Bronnen van zink

Eiwitrijke voeding rijk aan zink zoals oesters en zeevruchten waaronder kreeft en krab. Deze bevatten echter veel zware metalen. Daarom zijn lever, rood vlees, vis en gevogelte betere bronnen.
Noten en zaden zoals pecannoten en pompoenpitten.
Volkorengranen en peulvruchten zijn eveneens goede zinkbronnen. Geraffineerde granen verliezen tot 80% van hun zinkgehalte. Bovendien bevatten granen ook antinutriënten zoals fytaten die zink binden waardoor ze de opname ervan verminderen. Daarom is de biologische beschikbaarheid van zink uit granen en plantaardige voedingsmiddelen dus lager dan die van dierlijke voedingsmiddelen

De belangrijkste toepassingen van zink

Tijdens de voortplantingsfase speelt zink een belangrijke rol in de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen
Als ondersteuning van de complexe werking van het immuunsysteem: zinktekort vermindert de werking van witte bloedcellen en verhoogt het infectiegevaar. Ook patiënten met een auto-immuunziekte hebben vaak een zinktekort.
Voor een normaal zuurbasenmetabolisme
Als ondersteuning bij geestelijke inspanning en activiteit
Voor de instandhouding van de huid, de nagels en de botten
Chronisch diarree bij ondervoede kinderen
Belangrijk bij de afweer tegen bacteriële en virale infecties. Zink kan de ernst en de duur van verkoudheidsverschijnselen verkorten en lokale ontstekingsreacties onderdrukken
Onderzoeken hebben aangetoond dat zink een krachtige remmer is van de SARS-corona virussen zoals COVID-19. Cellulaire zink is immers in staat om de replicatie van RNA-virussen en de virale eiwitsynthese te remmen.
Zink draagt bij tot de integriteit van de huid- en slijmvliezen en bij deze ook tot de verschillende stappen van het wondgenezingsproces.
Zink blijkt het verloop van netvliesveroudering (leeftijdsgebonden maculadegeneratie) te vertragen.
Zink lijkt als monotherapie goed te werken bij mensen die getroffen zijn door de zeldzame ziekte van Wilson, een erfelijke stofwisselingsziekte gekenmerkt door opstapeling van koper in de lever.
Zink zou de symptomen van de sikkelcelziekte bij kinderen zoals pijnaanvallen kunnen verlichten, de infecties verminderen en de groei verbeteren.
Bepaalde vormen van depressie, verhoogde angst, prikkelbaarheid, emotionele instabiliteit en een afwijkend sociaal gedrag worden in verband gebracht met een verlaagde zinkstatus.
Zinksuppletie verlaagt de bloedglucose in nuchtere toestand, de glycohemoglobine en de ontstekingsmarker C-reactief eiwit (CRP)
Zink ondersteunt de botmineralisatie en kan nuttig zijn in de strijd tegen osteoporose
Hoewel zinktekort bij smaakverlies niet bewezen is, hebben sommige mensen toch baat bij een zinksupplement.

Zinksupplementen

Kies bij de inname van zinksupplementen voor zinkmethionine omdat deze vorm niet bindt aan fytaat, oxalaat of tannine. Deze vorm waarborgt een goede opname in de dunne darm en is snel biobeschikbaar via de bloedcirculatie.

Bijwerkingen

Zink wordt over het algemeen goed verdragen. Op een nuchtere maag kan zink soms misselijkheid en overgeven veroorzaken.

Interacties

Zinksuppletie kan interacties veroorzaken met bepaalde medicijnen zoals antibiotica. Neem ze daarom 2 uur van elkaar gescheiden in.
Bepaalde medicijnen zoals de anticonceptiepil, prednison, corticosteroïden, … kunnen de zinkstatus verminderen.
IJzer, calcium en chroom kunnen de opname van zink remmen.